ورزش و تاثیر آن بر باروری

امروزه، با توجه به یافته‌های علم پزشکی و بازتاب گستردۀ آن در رسانه‌ها، کمتر کسی از اهمیت، ضرورت و فواید بی‌شمار ورزش بی‌خبر است و از این‌رو، هر ساله افراد، به‌ویژه خانم‌های بیشتری به ورزش فیزیکی منظم رو می‏آورند. البته، بنابر آمار موجود، خانم‌ها به ورزش‌های دو، شنا، ایروبیک، دوچرخه‌سواری، باله و ژیمناستیک، بیشتر از دیگر ورزش‌ها، رو می‌آوردند. خانم‏ها سعی می‌کنند با ورزش منظم، وزنشان را کنترل کنند، چربی بدنشان را کاهش دهند و قدرت تحمل و احساس شادابی خود را افزایش دهند. اما به‌رغم فواید متعدد ورزش برای سلامت، هنوز آثار آن بر تولید مثل به‌روشنی مشخص نیست و حتی برخی مطالعه‌ها از این حکایت دارند که ورزش سنگین توان باروری زنان را کاهش می‌دهد.

ورزش‌ اکسیژن‏زا (نرمش سنگین) به هر‌گونه فعالیت فیزیکی گفته‌ می‌شود که باعث افزایش ضربان قلب و مصرف اکسیژن شود. معمولاً ورزش‏های اکسیژن‏زا سبب بی نظمی سیکل قاعدگی می‌گردد. خانم‏هایی که به‌طور مرتب‌ ورزش‏های اکسیژن‏زا انجام می‌دهند، عموماً سیکل‌های طولانی دارند (فاصلۀ پریودهای آن‌ها طولانی می‌شود) و یا ممکن است در مجموع تعداد سیکل‌های قاعدگی آنها کاهش یابد. سیکل‏های قاعدگی در ورزشکاران حرفه‏ای که تمرین‏های سخت دارند، به‌طور کلی از بین می‌رود و همچنین دوندگان دوی استقامت، ژیمناست‌ها و بالرین‌ها، در 40 تا 50% موارد دچار بی‏نظمی قاعدگی می‌شوند. از دیگر فاکتورهای مؤثر در سلامت باروری ورزشکاران حرفه‏ای، اختلالات تغذیه‏ای، مانند سوء تغذیه یا پرخوری است.

اگرچه دویدن هفتگی نیز می‌تواند باعث بی‏نظمی قاعدگی شود، ولی این تأثیر به میزان تحرک و دیگر فعالیت‌های هفتگی فرد بستگی دارد. اگرچه مکانیسم اثر ورزش بر عملکرد قاعدگی و باروری هنوز کاملاً روشن نیست، ولی نشان داده شده است که ورزش‏های سنگین تغییراتی در مغز ایجاد می‌کند که باعث کاهش تحریک تخمدان می‌گردد. افزون بر این، کاهش چربی بدن تا پایین‏ترین حد حیاتی، باعث از دست رفتن سیکل‏های تخمدانی می‌گردد. تغییرات رژیم غذایی، مانند حذف کامل چربی‏های خوراکی، می‌تواند آثار منفی بر عملکرد قاعدگی داشته باشد. روشن است که ورزش‏های سخت بر تخمک‏گذاری و عملکرد قاعدگی و در نتیجه، بر توان باروری اثر می‌گذارند. همچنین، ورزش ممکن است عوارض نامناسب دیگری هم داشته باشد. سطح استروژن خیلی پایین، که در ورزشکاران حرفه‏ای دیده می‌شود، ممکن است اثرات نامطلوب و شدیدی بر سلامت استخوان‌ها و سیستم قلبی عروقی داشته باشد.

تراکم طبیعی استخوان به وجود مقدار کافی استروژن در بدن نیاز دارد. کاهش استروژن می‌تواند سبب پوکی استخوان و در نتیجه، شکستگی استخوان در اثر کوچک‌ترین ضربه گردد. از سوی دیگر، کاهش استروژن اثر منفی بر کلسترول خون و عروق خونی‌ای دارد که اکسیژن را برای قلب فراهم می‌کنند. هر خانم ورزشکاری که تغییراتی در سیکل قاعدگی خود مشاهده می‌کند و یا به‌رغم قاعدگی منظم، باردار نمی‌شود، باید به متخصص باروری مراجعه کند. الگوی قاعدگی، تغییرات رژیم غذایی، تغییرات وزن و عدم حاملگی باید به‌دقت بررسی شوند. تست‏های هورمونی و عکس‏برداری استخوان نشان می‌دهد که چه مقدار کاهش تراکم استخوانی رخ داده است. خانم‌های ورزشکاری که وزنشان در حد طبیعی است، نیازی نیست که فعالیتشان را تغییر دهند. به‌هرحال خانم‏هایی که چند ساعتی را در روز ورزش می‌کنند و دچار بی‌نظمی قاعدگی‌اند، به دریافت استروژن کمکی و همچنین افزایش، مصرف کلسیم نیاز دارند و اگر قصد بارداری دارند، باید فعالیت‏های سنگین را از برنامۀ ورزشی خود تا حد ممکن کاهش دهند تا سیکل‌‌های قاعدگی و باروری ماهانۀ آن‌ها اصلاح شود.