شیر مادر بهترین و ضروری ترین غذا در 6 ماه اول زندگی طفل است. درمورد فواید شیر مادر و دلایل برتری آن به شیر فورمولا(شیرخشک) صحبت کردیم و گفتیم که در شیر مادر بیش از 300 نوع عامل ضد بیماری موجود است.
در این دوره ی زندگی، رشد بسیار سریع است و کودک با مصرف غذای خوب، رشد کافی می کند. نوزاد سالمی که با کفایت بالای مواد مغذی تغذیه می شود، انرژی کافی برای یادگیری و پاسخ دادن به محرک های محیط را دارد.
در اولین روزهای زندگی کودک یعنی در هفته اول، وزن شیرخوار کم می شود ولی از روز هفتم کودک به وزن اولیه باز می گردد. دلیل این کم شدن وزن ، خروج کودک از محیط مایع رحم است. با رشد مناسب و تغذیه خوب در پایان 6 ماهگی، وزن کودک دو برابر وزن هنگام تولدش می شود. تغذیه کودک در 6 ماه اول، تغذیه انحصاری با شیرمادر است. کودک به هیچ ماده غذایی دیگری نیاز ندارد. حتی آب هم نیاز ندارد. اگر به دفعات کافی و مقدار مناسب شیر بخورد، کلیه نیازهایش تأمین می شود. دادن آب قند، جوشانده ها و داروهای خودسرانه یک اشتباه بزرگ است و موجب حساسیت غذایی و غیرغذایی کودک در سنین بالاتر و افزایش احتمال آلودگی به میکروب اسهال می شود.
بهترین روش برای شیر دادن به کودک
آیا کودک به میزان کافی شیر مصرف می کند؟
اطلاع از اینکه آیا نوزاد شیر کافی مصرف می کند مشکل است، چون شیرمکیده شده از سینه را نمی توان اندازه گرفت از اینرو با روشهای زیر از کفایت مصرف شیر توسط کودک مطلع می شویم.
* افزایش وزن مطلوب شیرخوار بر اساس منحنی رشد که نیم کیلوگرم در ماه است.
* حدود 6 تا 8 بار دفع ادرار بصورت پوشک کاملاً خیس در 24 ساعت در صورتی که شیرخوار با شیر مادر تغذیه شود. ادرار پس از چند روز اول تولد باید کاملاً شفاف باشد و در غیراینصورت باید با پزشک کودک مشورت کنید.
* 5-2 بار دفع مدفوع در روز. در روزهای اول تولد حرکت روده ی کودک بدلیل دفع مکونیوم زیاد است و مدفوع کودک تیره رنگ است. از روز پنجم تولد حرکات روده نرمال شده و مدفوع آبکی یا خمیری و خردلی رنگ است و معمولاً بوی کمی دارد. تغییر رنگ مدفوع نشان دهنده بروز مشکل نیست، ولی اگر مدفوع کودک مثل روزهای نخستین همچنان تیره بود و یا تعداد دفعات مدفوع در 5 تا 21 روزگی ، کمتر از یکبار در روز شد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
با افزایش سن کودک دفعات مدفوع کم شده و این نشانه یبوست یا بیماری نیست. بطور کامل مدفوع کم و نامنظم کودک نشانه کمبود مصرف شیر است.
شیر مادر از ابتلاء به بسیاری از بیماریها جلو گیری می کند
در ماههای اول تولد که شیر خوار بیش از سایر مواقع در معرض خطر است ،شیر مادر او را از ابتلاء به بسیاری از بیماریها حقظ می کند . تغذیه با شیر مادر ابتلا به بیماریهای اسهالی وعفونتهای تنفسی و مرگ ناشی از آنها را به شدت کاهش می دهد . ضمنا" از ابتلاء به عفونتهای گوش میانی مننژیت وعفونت دستگاه ادرای می کاهد . میزان ابتلا به آسم ، اگزما وانواع شیرخوارانی که از شیر مادر استغاده می کنند بسیار کمتر است . بویژه در خانواده هایی که پدر یا مادر ویا یکی از افراد خانواده مبتلا به نوعی بیماری آلرژیک هستند تغذیه کودک با شیر مادر نجات بخش است .
ارزش غذایی شیر مادر
چربی وپروتئین شیر مادر بهتر از چربی و پروتئین شیرهای دیگر هضم وجذب می شود . به همین دلیل دردهای قولنجی ،جمع شدن گاز ، اسنفراغ وحساسیت نسبت به پروتئین در این شیرخواران کمتر مشاهده می شود . ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیر خوار تغییر پیدا می کند . چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است وسپس میزان آن تدریجا" بیشتر می شود . این تغییرات کمک بزرگی به سیر نگه داشتن وافزایش وزن شیر خوار می کند .
به سبب ویژگیهای شیرمادر ، شیرخوار پر خوری نمی کند وخوب وزن می گیرد ، در نتیجه مبتلا به چاقی ناشی از مصرف شیر مصنوعی که زمینه ساز بیماریهای قلبی وعروقی ، مفصلی ودیابت در بزرگسالی است نمی شود . ضمنا"در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند مشکل افزایش کلسترول در بزرگسالی وخطر ابتلاء به بةیماریهای قلبی - عروقی کمتر است .
جند نکته مهم در تغذیه کودک با شیر مادر :
نوزاد در روزهای اول کمی وزن از دست می دهد . این پدیده طبیعی است وجای نگرانی نیست ونباید آنرا به حساب کمبود شیر مادر گذاشت .
برای تغذیه کودک با شیر مادر بهتر است از تنظیم هر نوع برنامه زمان بندی شده خود داری شود به محض اظهار تمایل و احساس گرسنگی شیر خوار تغذیه با شیر مادر در هر ساعت از شب یا روز وبه هر مدت که او مایل است ، انجام گیرد .
بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیر مادر ، افزایش وزن شیر خوار بر اساس منحنی رشد است که با مراجعه به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی وبا وزن کردن ماهیانه شیر خوار اینکار میسر است.
مدفوع شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می کنند شل تر ودفعات آن نیز بیشتر از دفعات اجابت مزاج شیرخواری است که با شیر خشک تغذیه می شود .
