بیماری تنفسی که عموما در ارتباط با بیماری ریوی است شامل گروهی از بیماریها هستند که از طریق درگیر کردن بخش یا قسمتهایی ازدستگاه تنفس باعث اختلال در عملکرد ریهها میگردند. گاهی بیماری تنفسی در نتیجه آسیب به پرده جنب(پلورا)، حفره پلورال یا ماهیچهها و اعصاب تنفسی ایجاد میشود. ریهها مهمترین قسمت دستگاه تنفسیهستند که در عمل تبادل گازهای تنفسی جهت تامین اکسیژن بافتهای مختلف بدن و دفع دی اکسید کربن نقش دارند. برونشها، برونشیولها و آلوئولها از اجزای مهم هر کدام از ریهها محسوب میشوند که در یک بیماری تنفسی ممکن است درگیر شوند. گاهی ضایعه در بافت ریه یا عروق خونی آن ایجاد میگردد. بیماریهای ریوی در هر سال بسیاری از افراد جامعه را مبتلا میکنند که باعث کاهش سطح عملکرد فرد در فعالیتهای روزمره میگردند. بیماریهای دستگاه تنفسی در انگلستان شایع ترین عامل مراجعه به پزشکان عمومی است. میزان اختلال در عملکرد تنفس در یک بیماری ریوی به نوع بیماری و وسعت آسیب وارده بستگی دارد. بیماریهای ریوی یکی از عوامل مهم مرگ و میر افراد در سراسر جهان است.
بیماریهای انسدادی ریه در ارتباط با انسداد مجاری هوایی برونشها، برونشیولها، مجاری آلوئولی و آلوئولها هستند. این گروه از بیماریها با کاهش سرعت جریان بازدمی مشخص میشوند. در بیماریهای انسدادی ریوی وضعیتی ایجاد میشود که باعث مقاومت به عبور جریان هوا میگردد. عواملی که ممکن است باعث مقاومت به عبور جریان هوا در یک بیماری انسدادی ریه گردند عبارتنداز:
بیماریهای انسدادی ریوی شامل موارد زیر است:
از میان بیماریهای انسدادی ریوی، بیماریهای انسدادی مزمن ریوی (COPD) و آسم شیوع بیشتری دارند.
بیماریهای محدود کننده ریه در ارتباط با کاهش ظرفیت ریهها است که باعث کاهش حجم ریهها میگردند. در شرایط فیزیولوژیکی، بیماریهای محدود کننده ریوی از طریق کاهش ظرفیت کل ریوی (TLC)، ظرفیت حیاتی (VC) یا حجم استراحت ریوی (ظرفیت باقیمانده عملکردی یا FRC ) مشخص میگردند. عواملی که در ایجاد این گروه از بیماریها نقش دارند مربوط به بیماریهای موثر بر بافت ریه، پلورا (پرده جنب)، دیواره قفسه سینه یا اختلالات دستگاه عصبی-ماهیچهای است.
بیماریها و اختلالات محدود کننده ریوی عبارتنداز:
بیماریهای ارتشاحی منتشر ریه بنام بیماریهای بینابینی ریه (ILD) نیز نامیده میشوند. عامل آسیب به ریهها در این گروه از بیماریها ممکن است از طریق سمیت مستقیم و با ایجاد پاسخ التهابی یا به واسطه واکنشهای ایمونولوژیک ایجاد گردد. در یک بیماری ارتشاحی منشر ریه با ورود سلولهای التهابی به داخل بافت بینابینی ریه، فضای دور عروقی و فضای آلوئولار همراه است که باعث ایجاد آلوئولیت یا واسکولیت میگردد و در صورت کامل شدن و تداوم این روند، فیبروز ریوی اتفاق میافتد. در برخی موارد عامل بیماری مشخص است ولی در بیشتر موارد ناشناخته میماند و فقط پاسخ آن قابل مشاهدهاست. تشعشعات خارجی و برخی از داروها نیز ممکن است سبب بیماری ارتشاحی منتشر ریوی گردند.
بیماریهای ارتشاحی منتشر ریه شامل موارد زیر هستند:
بیماریهای عروقی ریوی، رگهای خونی ریه را درگیر میکنند که ممکن است از طریق التهاب، لخته خونی یا اسکار ایجاد شوند. این بیماریها، تبادل گازهای تنفسی را مختل میکنند (دریافت اکسیژن و دفع دی اکسید کربن). بیماریهای عروقی ریوی ممکن است باعث تغییرات قابل توجهی در عملکرد قلب گردند.
بیماریهای عروقی ریه عبارتنداز:
سایر بیماریهای ریوی شامل موارد زیر است:
علایم و نشانهها در بیماران تنفسی بر اساس نوع بیماری و میزان پیشرفت آن متفاوت است. در حالتهای مزمن، علایم اغلب به تدریج آشکار میگردند و به صورت پیشروندهای بدتر میشوند و در شرایط حاد، علایم ممکن است خفیف تا شدید باشند. اگرچه هر بیماری ریوی مشخصههای خاص خودش را دارد، ولی علایم و نشانههای مشترک در بسیاری از اختلالات ریه مشاهده میشوند (همانند سرفه مزمن و تنگی نفس). کمبود اکسیژن با گذشت زمان ممکن است در برخی از افراد منجر به چماقی (Clubbing) گردد که این حالت عبارت است از بزرگ شدن نوک انگشتان و رشد ناهنجار ناخن. چماقی (کلابینگ)، بزرگ شدن نوک انگشتان بدون تغییرات استخوانی است.
بنابراین علایم و نشانهها در بیماران تنفسی از یک بیمار به بیماری دیگر متفاوت است. گاهی علایم شدید بوده و ممکن است درصورت عدم توجه فوری پزشکی، تهدید کننده حیات باشد. به طور کلی، علائم و نشانههایی که ممکن است در بیماران تنفسی مطرح باشند عبارتنداز:
روشهای مختلفی جهت تشخیص یا تعیین شدت بیماری ریوی وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار طبق نظر پزشک معالج درخواست میگردد. آزمونهای مربوط به بیماریهای تنفسی ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشد:
درمان بیماریهای تنفسی بر اساس تشخیص نوع بیماری توسط پزشک معالج، حاد و مزمن بودن، شدت علایم و عوارض برجای مانده بر دستگاه تنفسی متفاوت بوده که ممکن است شامل یک یا چند روش زیر باشد: