کودک می تواند در بازی عروسکی، انگیزه اش را متعادل نماید و انرژی های اضافی روانی خود را تخلیه کند. البته عبارت صحیح درباره این مطلب این است که کودک در بازی عروسکی ، انرژی روانی و جسمی خود را بارور می کند و شکل مناسبی به آن می دهد.
از دیدگاه بهداشت روان، عروسک درمانی شیوه دلپذیر مداوا در قلمرو روان درمانی است. عروسک ، واسطه ای پذیرفته شده از سوی بزرگسالان و کودکان در جهت ارتباط و تبادل احساس ، عاطفه و اندیشه بین این دو نسل می باشد که در برخی از کشورها به جایگاه این ابزار تربیتی، اهمیت خاص داده شده است . می توان از این طریق، به کودک آموزش داد و اوقات فراغت او را به صورت مفید و مطلوبی پربار کرد و نکات منفی و ناسالم عاطفی، احساسی ، رفتاری و شناختی او را بهبود بخشید. در حیطه ی روان پزشکی و روان شناسی بالینی کودک ، متخصص بالینی ، قادر است با استفاده از عروسک ها به اطلاعات مفید بالینی جهت تشخیص مسائل روانی کودک دست یابد و بعد از تشخیص بالینی ، درمانگر طرح مناسبی را به منظور درمان از طریق بازی تهیه و در جلسات درمانی ، اجرا نماید.
نقش عروسک بازی ، در رشد و تکامل کلامی کودک کاملاً درخور توجه است.
کودک در ارتباط با عروسک ، دوست دارد موقعیت خود را بیان نماید و دنیای اطراف خود را تعریف کند. تعریف او از دنیا، تصویرهایی می باشد که از پدر، مادر، برادر و خواهر، خانه و کوچه های اطراف خانه خود دارد. اگر پدر و مادر، در برخورد با او بی میلی کنند و یا برعکس – رفتار مناسبی داشته باشند ، کودک این رفتارها را برای عروسکش بازگو می نماید و همین تعریف کردن اساس آرامش و تخلیه روانی کودک می گردد و در نهایت باعث تجلی و بروز برخی از بیانات و گفته های ناب و ارزشمند در ذهن کودک می شود. بنابراین رفتار کودک با عروسک ، در پیشرفت و تکامل کلامی کودک مؤثر می افتد. به شرط آنکه، ما رفتار و گفتار کودک را به هنگام گفتگو با عروسک ، جدی بگیریم .
یکی از نیازهای اساسی که باعث گرایش کودک به عروسک می شود، میل به داشتن هم صحبت است. عروسک برای کودک یک شخص محسوب می گردد و با او رابطه اجتماعی برقرار می کند. ضمن این که کودک با توجه به این که مسئول عروسک شناخته می شود ، در مسیر رشد مسئولیت پذیری و خلاقیت اجتماعی ، قرار می گیرد.
در مورد برخی از کارکردهای روانی عروسک بازی و عروسک درمانی باید گفت : بازی های عروسکی ( بازی های عروسک ها) در بازی درمانی به عنوان یکی از مؤثرترین انواع بازی درمانی ها مطرح گشته و اهمیت دارد . ضمناً بعضی از کارکردهایی که در بازی های عروسکی وجود دارند و نقش مستقیمی در بهداشت روانی کودک ایفا می کنند ، عبارت اند از :
- احساس داشتن به عروسک و تعلق یافتن به او.
- حس سرپرستی و مسئولیت مراقبت از عروسک.
- ایجاد ارتباط احساسی و عاطفی با عروسک.
- فعالیت های روانی – عقلی و باروری ذهنی کودک در ارتباط با عروسک.
- خوشحال شدن و لذت بخش شدن اوقات فراغت کودک.
- همانند نمودن عروسک با خویشتن .
- افزایش اعتماد به نفس کودک به علت سرپرستی و مراقبت از عروسک.
- رشد عواطف و گرایش های عاطفی کودک.
- افزایش قدرت تصمیم گیری و هدایت فکری.
و...
در برخی ازموارد ، در ارتباط با موضوع ، سفارش هایی شده از جمله :
در هنگام بازی کودک با عروسک جهت دهی و تصمیم بزرگسالانه نداشته باشید. بلکه عروسک را همان گونه ببینید که کودکان می بیند و احساس می کنند. یعنی همانند کودک حس کرده و در نظر بگیرید.
توجه کنید که کودکان با عروسک های خود راحت صحبت می کنند، سعی کنید از آنها نخواهید که به صورت کلیشه ای و بسته، با عروسک ها حرف بزنند بلکه آن ها را تشویق کنید آن گونه که دوست دارند، با عروسک ها صحبت کنند و ...
در دیدگاه بعضی خانواده ها ، عروسک به عنوان یک دوست کودک می باشد نه وسیله ای در جهت سرگرمی کودک. به همین دلیل ، کودک کار کردی تحت عنوان راز و نیاز عروسک را برای خود مطرح می نماید و از آن به خوبی استفاده می کند. در سایه این نگرش ، خانواده بهتر می تواند احساس تنهایی و خلاء روانی کودک را جبران کند.
در چنین ارتباطی، کودک برای عروسک دلتنگی می کند، نگرانش می شود و سعی در مراقبت بیشتر و دقیق تر از او می کند.
عروسک می تواند واسطه تربیتی ما با کودک و یا کودک با محیط پیرامون او باشد و در این نقش، می تواند پیام تربیتی را از ما گرفته و به کودک منتقل نماید. علاوه بر این که احساس عاطفی و فکری کودک را متقابلا ً به ما انتقال می دهد.
در مورد ارتباط کودک با عروسک باید گفت که ما می توانیم از طریق ثبت و یادداشت نوع ارتباط کودک با عروسک هایش در هنگام بازی ، با دنیای کودک بیشتر آشنا شویم و در برنامه ریزی و هدایت تربیتی او مفاهیم و اصول و اهداف واقعی تری را انتخاب نماییم .
نهایت این که عروسک درمانی و اجرای نمایش عروسکی و آشنا سازی کودک با عروسک ، هم به منظور پر کردن اوقات فراغت و هم بهینه سازی شرایط روانی – زیستی کودک ، از نظر بهداشت روان ارزش فراوان دارد.
از طرف دیگر بازی درمانی روشی است روان پزشکی و روان شناسی که از طریق آن، کودک در بازی و از طریق بازی هیجان سرکوب شده خود را برون فکنی می کند و برخی از مشکلات روانی کودک ، درمان می گردد.
