دل درد کودکان
کارشناس: خانم دکتر سیمین پرتویی
درد شکمی کودکان یا دل دردهای آنها مساله نسبتا شایعی است و گاهی باعث نگرانی والدین می شود . هنگامی که کودکی درد شکم دارد باید ببینیم که مدت زمان دل دردش چقدر بوده ؟ سن کودک چقدر است ؟ شدت دل درد چگونه است ؟ محل دل درد کجاست ؟ علامتهای دیگری که همراه دل درد است چه چیزهایی است ؟ تا با استفاده از این موارد بتوانیم به راحتی به تشخیص برسیم . بعنوان مثال در مورد سن باید بدانیم که در سنین مختلف علت دل درد می تواند متفاوت باشد مثلا در یک شیرخوار زیر سه ماه که هر شب چند ساعت گریه می کند و پاهایش را به سمت شکم جمع می کند و باعث بیدار خوابی والدین و حتی همسایه ها می شود قلنج یا کلیت شیرخوارگی وجود دارد که احتیاج به گذشت زمان دارد و فقط باید به خانواده اطمینان داده شود که مشکلی ندارد و این امر بعلت خوردن هوای زیاد و جمع شدن گاز زیاد در روده های کودک بوجود می آید که نمی تواند آنرا دفع کند یا بصورت ( آروق زدن ) یا بادگلو و از روده نمی تواند آنرا دفع کند که باعث دل درد و بیقراری در او می شود و این دل دردی که هر شب تکرار می شود و در روزهای بعد کودک کاملا سالم است و گاهی ممکن است همراه با استفراغ باشد نگران کننده نیست و به آن قولنج شیرخواران گفته می شود که اقدامات ساده ای مثل گرفتن هوای خورده شده ، نگه داشتن کودک روی شانه یا روی دست بصورتیکه روی دست ما تحت فشار باشد خیلی کمک کننده است .
یا اگر شیرخوار پسری بطور ناگهانی دچار درد شدید شکم و استفراغ شود حتما باید از نظر فتق معاینه شود ، چون ممکن است کودک فتق ناحیه رانی داشته باشد و دچار انسداد روده شده باشد که فتق اگر به موقع تشخیص داده نشود می تواند بسیار خطرناک باشد .
اگر دل درد کودک طولانی مدت و مزمن باشد حتما بایستی به رشد کودک ، وجود کم خونی ، وجود علائم دیگر همچون اسهال و استفراغ ، سردرد ، تشنج ، یبوست ، وجود خون در مدفوع توجه داشته باشیم و همچنین دردی که شبانه کودک ما را از خواب بیدار کند هم خیلی مهم است و باید به آن توجه داشته باشیم . مثلا اگر کودکی همراه با دل دردش ، در مدفوعش خون وجود داشته باشد که همراه با اسهال و کم خونی باشد حتما باید از نظر بیماری های التهابی روده مثل کلیت های زخمی یا کلیت آلرژیک بررسی شود . اگر کودکی درد شکم شبانه داشته باشد که او را شب از خواب بیدار کند ، حتما از نظر زخم های معده واثنی عشر باید به فکر باشیم .
اگر کودکی همراه دل دردش سر درد داشته باشد و سابقه میگرن در پدر یا مادر وجود داشته باشد این درد شکمی کودک می تواند از نوع میگرن شکمی باشد که درمان خاص خودش را دارد .
کلا در کودکانی که بخاطر درد شکم به داکتر مراجعه می کنند حتما یک معاینه دندان لازم است و باید توجه کنیم که گاهی کودکانی هستند که تمام دندانهای شان پوسیدگی شدید دارد ، دچار آبسه شده ، یا دندانهایشان را کشیده اند یا افتاده است و به علت اینکه دندان درد دارند و نمی توانند غذا را خوب بجوند ، آنرا درسته قورت می دهند که باعث سوء هاضمه و دل درد در آنها می شود بنابراین اگر کودک مشکلات دندانی داشته باشد دندان هم می تواند یک عامل ایجاد دل درد باشد.
بعضی از کودکان شیر زیادی مصرف می کنند که ممکن است دل دردشان بر اثر مصرف شیر زیاد باشد خصوصا در کودکانی که دچار کمبود آنزیمی به نام لاکتاز هستند ، این لاکتاز باید لاکتوز شیر را تجزیه کند و از آنجا که در این کودکان این آنزیم وجود ندارد لاکتوز شیر بصورت دست نخورده وارد روده می شود و بعد باعث نفخ و دل درد در کودک می شود که به آن عدم تحمل به شیر می گوییم . بنابراین در چنین کودکانی یا باید شیر حذف شود و یا باید از داروهایی استفاده شود که آنزیمی داشته باشد که بتواند شیر را تجزیه کند .
کودکانی که دچار یبوست مزمن هستند اکثرا بعلت تجمع گاز و مدفوع در روده ها ممکن است دل درد مزمن داشته باشند که برای این موارد هم حتما باید درمان های خاص آن را انجام دهیم . گاهی در شروع اسهال و استفراغ های کودکان ممکن است دل دردهای شدید ، ، پیچش و دل پیچه دیده شود که واقعا نگران کننده است.
اگر اسهال های کودکان ، میکروبی یا خونی و یا آمیبی باشد ممکن است دل درد و پیچش در آنها بیشتر شود . بعضی از کودکان به بعضی از مواد غذایی یا داروها حساسیت دارند و با خوردن آنها دچار دل درد می شوند مثلا با خوردن شیر یا گوجه فرنگی یا بادمجان یا با مصرف داروهایی مثل بعضی از آنتی بیوتیکها و مسکن ها ممکن است که در این کودکان دل درد ایجاد شود که در اینگونه موارد از مادر پرسیده می شود که از چه داروهایی برای کودکش استفاده کرده است . بعنوان مثال داروهایی مانند آسپرین یا شربت بروفن یا قرص ایبوبروفن یا بعضی از آنتی بیوتیکها مثل اریترومایسین و ... می تواند باعث دل د درد و گاهی اسهال در کودکان شود . در اینگونه موارد اگر از مادر بپرسیم از چه داروهایی برای کودکش استفاده کرده می توانیم به تشخیص برسیم.
گاهی اوقات ممکن است که براحتی با عوض کردن دارو و یا تغییر نوع آنتی بیوتیک ، دل درد کودک برطرف شود و برای خانواده مشکلی وجود نداشته باشد .
بطور کلی اگر برای دل درد کودکان یک معاینه دقیق یا یک شرح حال دقیق انجام شود معمولا به تشخیص می رسیم و جای نگرانی وجود ندارد .
در کودکی که خیلی گریه و سر و صدا می کند و دل درد شدید همراه با استفراغ دارد حتما باید از نظر فتق نافی معاینه شود.
در کودکانی که دل دردشان همراه با دفع خون و اسهال شدیداست باید بیماری های التهابی روده و کلیت ها در نظر گرفته شود.
اگر درد شکمی کودک طوری باشد که شب ها او را از خواب بیدار کند حتما باید زخم اثنی عشر در نظر گرفته شود.
بعضی از دلایل دل دردهای کودکان احتمال دارد مسائلی همچون میگرن باشد.و یا ممکن است مشکلات دندانی کودکان باشد که باعث دل دردشان می شود و یا حساسیت به بعضی از مواد غذایی یا داروها و .... .
گاهی اوقات بعضی از اسهال های عفونی و میکروبی و آمیبی می توانند باعث دل درد کودکان شوند که در برنامه قبل درباره آن صحبت کردیم.
گاهی عفونت های ویروسی مثل سرماخوردگی ها ، و آنژین چرکی می تواند باعث دل درد شدید در کودکان شود که نسبتا شایع هم هست که هنگام سونوگرافی غدد لنفاوی بزرگ شده ای در داخل شکم دیده می شود که به نام آدینت مزانتریک .
آدینت مزانتریک خطری ندارد ولی باعث دل درد می شود اما بیشتر مادرانی که کودکانشان بعلت سرماخوردگی ها و آدینت مزانتیک دچار دل درد می شوند می گویند هر وقت که کودک شان دچار سرماخوردگی می شود دل درد هم پیدا می کند . خیلی از اوقات مخصوصا در کشورهای در حال رشد ممکن است یکی دیگر از دلایل دل درد کودکان آلودگی های انگلی مثل ژیاردیا باشد که باید آزمایش مدفوع انجام شود و از روی آزمایش اگر که انگل دیده شد درمان مناسب انجام شود.
کودکانی که دچار آلودگی انگلی هستند معمولا رنگ پریده و کم خون هستند و ممکن است اسهال ، بی اشتهایی و بد اخلاقی هم داشته باشند و از نظر رشد هم رشدشان به تاخیر افتاده است . بنابراین یادآوری می کنم که همیشه توجه به رشد کودک و برگشتن به منحنی رشد کودک که اکثر مادران دارند خیلی به ما کمک می کند.
اگر دل درد بصورت حاد شروع شده باشد و شدید باشد و دور ناف یا در قسمت تحتانی راست شکم باشد حتما باید به آپاندیسیت فکر کنید که در چنین مواقعی حتما مراجعه به جراح و پس از اقدامات لازم مثل سونوگرافی احتمال دارد که جراحی اورژانس برای کودک لازم باشد.
گاهی انسداد روده ناگهانی و پیچ خوردن روده ، فرورفتن قوسی از روده در قوس بعدی ممکن است باعث دل درد ، انسداد ، استفراغ و بدحالی شود که این مورد هم یک مورد اورژانسی است و احتیاج به جراحی فوری دارد.
بعضی اوقات عفونت های ویروسی مثل هپاتیت مخصوصا هپاتیت A که دراواخر فصل پاییز شایع تر می شود می تواند با دل درد شروع شود که از علائم دیگر این بیماری استفراغ ، بی اشتهایی شدید ، مدفوع سفید رنگ و ادرار پر رنگ است که انتقال این بیماری از راه دهانی - مدفوعی است که باید رعایت دقیق بهداشت توسط مادر و اطرافیان انجام شود ، در غیر اینصورت بیماری معمولا بصورت اپیدمی در می آید و در یک خانواده یا در مدرسه و مهد کودک ، افراد زیادی را مبتلا می کند.
گاهی ممکن است در اثر ناراحتی های کلیوی یا سنگ سیستم ادراری ، دل درد بوجود بیاید که در اینگونه موارد آزمایشات خاص خودشان انجام می شود و معمولا سابقه خانوادگی از سنگ گزارش می شود.
اگر کودکی همراه با دل درد ، تنگی نفس و عروق زیاد داشته باشد و هنگام راه رفتن احساس خستگی داشته باشد باید از نظر نارسایی قلبی و بیماری های قلبی بررسی شود.
اگر کودکی دچار دل درد همراه با پرنوشی و پر ادراری شود حتما باید دیابت قندی را در نظر بگیریم و آزمایش لازم را انجام دهیم تا این بیماری به موقع تشخیص داده شود و گرنه ممکن است کودک دچار کمای دیابتی شود که خطرناک است . بعضی از مسمومیت های دارویی و خوردن اتفاقی قرص ها( که کودکان به جای آب نبات و شکلات ممکن است قرص بخورند) می تواند استفراغ ، دل درد و حتی عوارض جدی تری مثل کما ایجاد کند.
پس از تمام مواردی که گفته شد دل دردهایی در کودکان باقی می ماند که اکثرا سابقه زیادی دارند یعنی ممکن است کودک مدت طولانی دل درد داشته باشد و وقتی بررسی می کنیم می بینیم که هیچ علت ارگانیکی ندارد و بیشتر مسائل روحی و روانی مسبب آن است مثل کودکی که بعلت حسادت به فرزند کوچکتر یا بعلت ترس از مدرسه رفتن یا رفتن به مهد کودک یا بعلت داشتن امتحان یا اینکه مادرش اصرار می کند که غذا بخورد یا اینکه اختلاف و درگیری بین والدین وجود دارد یا دوری و فوت یکی از افراد خانواده ، وجود داشته باشد ممکن است چنین مسائل روحی و روانی باعث دل درد در کودک شود که عامل ارگانیک ندارد ولی برای درمانش حتما نیاز به روان درمانی و اقدامات خاصی است که اینگونه دردها معمولا با خوابیدن آرام می شود و کودک این درد را در خواب ندارد . بنابراین با روان درمانی و تغییرات محیط بهبود پیدا می کند .
در مجموع توجه به رشد کودک ، توجه به قد و وزن کودک ، توجه به اینکه کودکی که دل درد دارد ، فعالیتش چگونه است ، چند ساله است ، علائم قبلی اش چی بوده است ، از نظر درس ، مدرسه و غیبت از مدرسه چگونه بوده است ، این مسائل برای اینکه بتوانیم علت دل درد کودکان را پیدا کنیم بسیار به ما کمک خواهد کرد اما در کل درصد کمی از دل دردها ممکن است که مسائل اورژانسی داشته باشند.
در موارد شایع تر مخصوصا اگر کودک رشد نکرده باشد مسائل انگلی ، یبوست ها ، حساسیت به شیر یا مصرف تنقلاتی مثل شکلات ، پفک ، چیپس و تخمه ( که کودکان با پوست آن را می خورند ) ، یا مصرف خاک ، گچ و .... می تواند باعث ایجاد دل درد شود که پرسیدن از کودک و معاینه او در درمانش خیلی کمک کننده خواهد بود .
