علل موضعى
- ناهنجارى‌هاى مادرزادى لب و دهان از قبیل: لب‌شکرى، شکاف کام و یا کوچک بودن چانه به‌طور مادرزادى، در این حالت نوزاد قادر نخواهد بود، نوک پستان و تمام هاله را در دهان بگیرد و در مکیدن دچار مشکل مى‌شود.
- عفونتهاى موضعى مانند: برفک و عفونت بینى.
علل عمومى
- کم وزنى، ضعف عضلانى و نارس بودن، که قدرت مکیدن نوزاد را کاهش مى‌دهد.
- بیمارى‌هاى کودک مانند: عفونتهاى شدید خونى، مننژیت و کزاز نوزادان که کودک قادر به مکیدن نخواهد بود.
به غیر از علل فوق که در آنها بیشتر جنبه‌هاى پاتولوژیکى و بیمارى نوزاد مورد بحث قرار مى‌گیرد علل دیگرى وجود دارد که نوزاد با سلامت کامل جسمانى، پستان مادر را نمى‌پذیرد. این علل عبارت است از:
- عدم تسلط کودک:
کودک در گرفتن پستان مادر ناشى است براى رفع این مشکل، باید طریقهٔ صحیح پستان گرفتن را به او آموخت تا در این کار مسلط شود.
- عصبانیت کودک:
گاهى مادر با فشار به گونه‌هاى کودک سعى مى‌کند دهان او را باز کرده و با زور به او شیر بدهد. این عمل باعث عصبانیت و امتناع کودک از گرفتن پستان مى‌شود.
سیر بودن کودک
کودکى که کاملاً گرسنه نیست از گرفتن سینه امتناع مى‌کند.
بى‌قرارى کودک
کودک گاهى به‌علت آلوده بودن به ادرار و مدفوع یا محکم پیچیده شدن یا گرماى خفقان‌آور محیط، ناراحت و بى‌قرار مى‌شود و از گرفتن سینه امتناع مى‌کند.
شکاف لب و شکاف کام
شکاف لب و کام یکى از موارد غیرطبیعى است که احتمال دارد به تنهائى یا توأماً دیده شود. در شکاف لب تنها مشکل کودک از نظر ظاهرى است و کودک از نظر تغذیه مشکلى نخواهد داشت ولى در شکاف کام کودک مشکل تغذیه‌اى دارد او قادر به مکیدن کامل نمى‌باشد و حتى اگر تلاش براى این کار نماید بخشى از غذا از طریق بینى به بیرون دفع خواهد شد.
نحوهٔ تغذیه نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام
شیرخوارى که داراى نقص خفیف لب است ممکن است قادر به مکیدن پستان باشد. در صورت نقص وسیع یا وجود شکاف کام، شیرخوار قادر به مکیدن مؤثر یا قادر به ایجاد خلاء در حفرهٔ دهان نخواهد بود. به این دلیل از سرشیشه با سوراخ نسبتاً بزرگ یا سرشیشه خاص شکاف کام که داراى لبه‌اى براى پوشانیدن نقص است و یا قطره چکان داراى انتهاء لاستیکى استفاده مى‌شود در صورت استفاده از پستانک، به شیرخوار باید یاد داد که در هنگام مکیدن از حرکات شبیه به گاز گرفتن استفاده کند. به‌کار بردن پستانک به هر شکلى، مى‌تواند نیازهاى طبیعى مکیدن را ارضاء نماید
هنگامى که براى تغذیه از قطره چکان استفاده مى‌شود، نوک لاستیکى آن را باید در گوشهٔ دهان در پائین و کنار زبان حتى‌الامکان در قسمت عقب وارد کرد. باید شیرخوار را وادار کرد که به‌طور مکرر آروغ بزند. زیرا در استفاده از این شیوه ممکن است هواى زیادى بلعیده شود. در ابتدا شیرخوار را در وضعیت کاملاً نشسته بغل کنید یا اینکه سر او را با دست‌هاى خود محافظت نمائید؛ این وضعیت جریان بلع را تسهیل و استفراغ و آسپیراسیون را برطرف مى‌سازد. پس از دادن شیر غالباً از آب براى تمیز کردن دهان استفاده مى‌شود. استفاده از هر یک از شیوه‌هاى فوق در امر تغذیه مهم است و مى‌توان با رعایت آنها، احتمال آسپیراسیون را به حداقل رساند. در صورتى‌که عمل شیردادن سریع انجام گیرد از طریق شکاف به بیرون دفع خواهد شد. بهتر است به محض کسب توانائى در جریان مکیدن، انجام آن تشویق شود، زیرا مى‌تواند سبب استحکام عضلات گردد.
بعضى از والدین ممکن است مایل باشند که تغذیه شیرخوار را با قاشق انجام دهند. در صورت استفاده از هر یک از روش‌هاى تغذیه باید هشدار داد که نسبت به ایجاد آزردگى در بافت ظریف دهان احتیاط کنند زیرا مى‌تواند سبب عفونت شود.
آسپیراسیون (Aspiration)
بسیارى از مواد جامد یا مایع در صورتى‌که وارد نایژه‌ها، نایژک‌ها و یا کیسه‌هاى هوائى شوند آسپیراسیون را ایجاد مى‌کنند. مواد آسپیره شده موجب التهاب در این نسوج مى‌گردد و برونکوپنومونى (Brobncho Pnevmonia) آسپیراسیون نامیده مى‌شود.
علل آسپیراسیون
شایع‌ترین موادى که در کودکان آسپیره مى‌شود شیر و مواد غذائى در هنگام تغذیه و یا محتویات معده در صورت بازگشت به دهان و استفراغ است. همچنین آسپیره شدن قطره‌هاى بینى روغنى و داروهائى که به زور به کودک خورانده مى‌شود و نیز مسمومیت با نفت (در خردسالى) در صورت وادار نمودن طفل به استفراغ از موارد دیگر آسپیراسیون به‌شمار مى‌آیند.
آسپیراسیون مواد غذائى در نوزادان و شیرخواران به‌ویژه نوزادان نارس و کم‌وزن و همچنین در کودکان دچار سوءتغذیه یا بیمار و یا دچار ضایعات مغزى، شکاف کام و در بیماران در حالت اغما شایع است.
خطرات آسپیراسیون
آسپیراسیون خطرناک است و بسا که شکل حادّ آن موجب آپنه (Apnea وقفهٔ تنفسى)، خفگى و احیاناً مرگ کودک شود و در صورتى‌که بیمار از این مرحله بگذرد دچار سرفه، تنگى نفس و تنفس سریع در ساعات و روزهاى بعد واکنش التهابى ریه‌ها موجب تب، سرفه و مشکلات تنفسى مى‌گردد. اضافه شدن عفونت ثانویه شایع بوده حتى ممکن است منجر به آبسه ریه شود.
درمان
درمان آسپیراسیون با خارج کردن مواد آسپیره شده به‌وسیلهٔ ساکشن (دستگاه مکنده Suction) توسط پزشک صورت مى‌گیرد که سریعاً باید اقدامات لازم انجام شود و سپس برحسب شرایط، درمان‌هاى لازم از جمله تجویز آنتى‌بیوتیک توسط پزشک عملى گردد.
پیشگیرى از آسپیراسیون
براى پیشگیرى از آسپیراسیون توجه به نکات زیر ضرورى است:
- در مورد نوزادان لازم است تغذیه آنان با صرف وقت و دقّت انجام شود به‌خصوص در مهد کودک‌ها و محل نگهدارى کودکان به‌صورت شبانه‌روزى که مادر عهده‌دار تغذیه کودک نیست مراقبین کودک باید با کمال حوصله و شکیبائى کودکان را تغذیه نمایند.
- پس از تغذیه شیرخوار بهتر است هواى بلعیده شده خارج شود و سپس طفل به پهلو و یا بر روى شکم خوابانیده شود.
- از تغذیه و دادن داروهاى خوراکى از راه دهان به کودکان بیمار، دچار استفراغ، ضایعات مغزى شدید و یا در حالت اغما باید خوددارى نمود.
- باید از به زور خوراندان مواد غذائى، مایعات و داروها به کودکان خوددارى نمود و از چکاندن قطره‌هاى بینى روغنى و شیر در بینى آنان اجتناب کرد.
- نفت و مواد مشابه دیگر باید در ظرف‌هاى مناسب و جاى مخصوص دور از دسترس کودک، نگهدارى شود و در صورت اتفاق، اگر کودک نفت خورده باشد نباید وى را وادار به استفراغ نمود زیرا موجب آسپیراسیون مى‌شود.
