تعریف آسم
آسم یک کلمه یونانی قدیمی به معنی نفس زدن است. دانشمندانی مثل سقراط، ارسطو و ابوعلی سینا در مورد این بیماری مطالب زیادی نوشته اند و توصیه هایی نیز داشته اند. به طور کلی در این بیماران تماس راه های هوایی، افزایشی واکنشی نسبت به محرک های مختلف ( که در انسان های طبیعی و نرمال این واکنش ها دیده نمی شود) را نشان می دهد.
به دنبال این محرک یک افزایش تحریک پذیری در راه های هوایی این ها به وجود می آید و متعاقب آن راه های هوایی تنگ شده و نفس کشیدن برای فرد مشکل می شود و فرد دچار علایم آسم می گردد.
شیوع این بیماری از 15-5 درصد در بین افراد می باشد و بیشتر، افراد زیر 12 سال دچار آسم می شوند. حدود 50 درصد افرادی که آسم دارند، زیر سن 12 سالگی، 25 درصد قبل از 40 سالگی و 25 درصد بعد از 40 سالگی به آسم مبتلا شده اند.
نسبت ابتلا در مردان به زنان حدود 2 به 1 می باشد، ولی بعد از بلوغ این اختلاف شیوع از نظر جنسی برطرف می شود و تقریباً هر دو جنس به یک اندازه مبتلا می شوند.
بیماری آسم انواع مختلفی دارد. یک نوع از انواع آسم که به نام "آسم آلرژیک" خوانده می شود معمولاً در سنین کودکی و جوانی بیشتر دیده می شود و زمینه "حساسیت" بزرگ ترین عامل خطر برای بروز آن می باشد.
بزرگ ترین گروه مستعد ابتلا به "آسم آلرژیک" ، افرادی هستند که در سنین پایین تر دچار آسم شده اند و اگر بیشتر دقت شود معمولاً در یکی از افراد خانواده این بیماران، سابقه ای از حساسیت وجود دارد. این حساسیت ممکن است یک حساسیت فصلی باشد که با علایمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش حلق، قرمزی و خارش چشم خود را نشان می دهد و یا به صورت یک حساسیت پوستی باشد.
نوع دیگر آسم آلرژیک می تواند ناشی از آلرژن های محیطی باشد. از آلرژن های محیطی می توان به گرد و خاک و ذرات معلق در هوا تا آلرژن های ناشی از ادرار و مدفوع حیوانات یا پر و پشم حیوانات و یا گرده افشانی گیاهان اشاره کرد که سبب ابتلا فرد به بیماری آسم می شوند.
نوع دیگر آسم، غیرآلرژیک می باشد. البته این تقسیم بندی، تقسیم بندی کاملی نیست و ممکن است بعضی از افراد در هیچ کدام از این تقسیم بندی ها نگنجند.
از نظر علمی مهم ترین علت و رابطه ای که در ابتلا به بیماری آسم ثابت شده فاکتور ژنتیک می باشد، یعنی فردی که پدر یا مادرش مبتلا به آسم باشند، بیشتر در خطر ابتلا به آسم قرار می گیرد و اگر هر دو نفر (پدر و مادر) آسم داشته باشند، قطعاً امکان ابتلا فرزندان بیشتر خواهد شد.
نوع شغل در تشدید و ایجاد بیماری بسیار مهم می باشد. نوعی از آسم را به نام "آسم وابسته به شغل" می نامند. به طور متوسط 10 درصد بیماران آسمی، آسم وابسته به شغل دارند؛مثل کارگرانی که در کارخانه ریسندگی و بافندگی کار می کنند یا کسانی که بیشتر با پنبه سر و کار دارند یا کارگرانی که در معرض رنگ کاری هستند.
بنابراین پزشک حتماً باید به شغل بیمار در هنگام درمان توجه کند و خود بیمار نیز به خوبی شرح حال خود را بیان کند. البته قابل ذکر است که با معاینه فیزیکی و تست های تحریکی آسم، بیماری کاملاً تشخیص داده می شود و قابل درمان و کنترل خواهد بود.
19 راه برای مقابله با آلرژی
درمان این بیمار، دو اصل مهم دارد:
الف) فرد مبتلا باید بداند که آسم، یک بیماری مزمن است و ممکن است در طی زندگی او، به طور متناوب تشدید شود و نیاز به درمان طولانی مدت داشته باشد، ولی خوشبختانه بیماری کاملاً قابل کنترل است.
ب) مساله بعدی این است که این بیماری صد در صد قابل درمان نیست، ولی قابل کنترل است و اگر کنترل نشود و درمان جدی گرفته نشود، می تواند خطرناک و حتی کشنده باشد. اما اگر بیمار به پزشک خود اعتماد کند و دایم با پزشک در ارتباط باشد و بیماری خود را قبول کند و از آن نترسد (با توجه به این بیماری حدود 10 درصد کل افراد جامعه را در برگرفته است)، کاملاً کنترل می شود.
راه های درمان، بر سه اصل استوار می باشد:
اول اینکه آسم و علت های دیگری که باعث تشدید آن می شوند، به درستی توسط پزشک تشخیص داده شوند. چه بسا فردی، سال ها با تشخیص آسم تحت درمان قرار می گیرد و بعداً پزشک متوجه می شود که بیمار داروی نامناسبی مانند پروپروانولول یا ایندرال مصرف می کرده که این داروها، باعث تشدید بیماری آسم می شوند و یا علت دیگری مانند ریفلاکس معده (ترش کردن غذا) وجود دارد.
مساله بعدی سینوزیت می باشد. بیمار باید حتماً از علایم سینوزیت آگاه باشد و در صورت وجود ترشحات پشت حلق، به پزشک خود گزارش دهد تا پزشک نسبت به درمان آن اقدام کند.
سومین مساله تماس با مواد حساسیت زا می باشد، مثل تماس با پرندگان، ادرار و مدفوع حیوانات، گرده های گل ها و گل کاری.
مسایل غیر ریوی هم می توانند باعث تنگی ریوی و بروز علایمی شبیه آسم شوند مانند نارسایی قلبی. حتی کم خونی می تواند باعث تنگی نفس شود که باید با علایم آسم افتراق داده شود.
در درمان های غیر دارویی حذف آلرژن ها در مواقع لازم به نفع بیمار می باشد و اگر بیماران بتوانند از محل آلوده به یک محل سالم نقل مکان کنند، بسیار خوب است.
مساله بعدی تغذیه می باشد، البته توصیه خاصی در مورد هیچ غذایی از طرف پزشک داده نمی شود و فقط عنوان می شود که وقتی با مصرف هر غذایی احساس می شود که مشکل تشدید می گردد باید از برنامه غذایی حذف شود در نتیجه غذاهایی را که ایجاد حساسیت می کنند نباید مصرف کرد مانند انواع فلفل، زعفران، کرفس، انگور و خربزه.
در درمان دارویی، داروها را به دو گروه عمده تقسیم بندی می کند:
گروه اول داروهایی هستند که موقع حمله ی آسم باید مصرف شوند، مثل اسپری سالبوتامول که به وسیله آن بایستی سریعاً برونش باز شود.
توصیه می شود که هر بیماری همیشه اسپری سالبوتامول را همراه داشته باشد و بهتر است با وسایل کمک اسپری مصرف شوند و چنانچه مشکل بیمار با اسپری برطرف نشود، حتماً به بیمارستان مراجعه کند.
گروه دوم داروهایی هستند که باعث جلوگیری از حمله آسم می شوند، مانند داروهای کورتون، انوع داروهای خوراکی گشاد کننده برونش و اسپری های ترکیبی که اگر درست مصرف شوند، کم عارضه ترین انواع داروها می باشند.
در مورد اسپری باید گفت که انواع اسپری به هیچ عنوان باعث عادت کردن نمی شود، ولی حتماً باید به صورت صحیح استفاده شوند.
عدم درمان به موقع بیماری آسم، چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع نه تنها باعث می شود که شخص معضلات اجتماعی پیدا کند، بلکه شخصیت اجتماعی بیمار نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و ضربه روحی بزرگی به بیمار وارد می شود. این بیماری باعث می شود فرد از کارش غیبت کند و از نظر اقتصادی نیز دچار مشکل شود.
آسم می تواند به قلب و عروق فشار بیاورد و باعث اختلالات قلبی و عروقی شود و فرد را از نظر یادگیری نیز تحت تأثیر قرار دهد.
درمان دارویی
پزشکان از چند گروه دارویی برای درمان آسم استفاده می کنند. گروه اول داروهایی هستند که باعث شل شدن عضلات دیواره راه های هوایی می شوند.
دسته دوم داروها از التهاب مجاری هوایی جلوگیری می کنند یا باعث کاهش یافتن التهاب می‌شوند.
داروهایی نیز هستند که هر دو کار را با هم انجام می دهند.
توصیه های ضد آسم در خانه
«بهتر است کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و تنفسی در خانه بمانند.»
این توصیه کارشناسان بهداشت در روزهای آلوده است. در چنین روزهایی توصیه میشود افراد از تردد بیمورد در شهر بپرهیزند و در خانه بمانند، اما توجه به پاکی هوای خانه که فرد ساعات زیادی را در آنجا می‌گذراند، نباید فراموش کرد.
اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به آسم است و شما می‌خواهید بهترین محیط ممکن را برای سلامت او در خانه فراهم کنید، ابتدا باید عواملی را که در او ایجاد حساسیت می‌کنند، شناسایی کرده، سپس اقداماتی برای کنترل و محدود کردن آنها در خانه انجام دهید.
ایجاد هوای تمیز و تهویه مطبوع در خانه یکی از مهم‌ترین اقدامات در کنترل بیماری آسم است. وجود مواد محرک و ذرات آلاینده در هوا مانند دود سیگار، عطرها، ذرات اسپری و محصولات شوینده و پاک‌کننده و دود ناشی از پخت‌و‌پز در فضای داخلی خانه می‌توانند علایم آسم را تشدید کنند. حتی استفاده از شمع‌های عطری یا وجود یک روزنامه تازه چاپ شده نیز در برخی افراد مبتلا به آسم می‌تواند ایجاد حساسیت کند.
برای ایجاد هوای تمیز در خانه بهتر است، اقدامات زیر را انجام دهید:
توصیه های تغذیه ای در آسم
آسم شامل تنگی نفس حمله ای همراه با خس خس سینه است و در اثر انقباض مجاری هوایی و یا تورم غشاء های مخاطی آن ها ایجاد می شود.
از میان بیماری های مزمن، آسم هفتمین بیماری شایع است که در دو سوم افراد، ارثی می باشد.
علایم و عوارض آسم عبارت هستند از: خس خس قابل شنیدن، افزایش ضربان قلب، سیانوز، کاهش فشار خون، اضطراب، ادم ریه، دِهیتدراتاسیون و سرفه ی خشک و سخت.
در صورت عدم درمان آسم، این بیماری می تواند به آسم مقاوم تبدیل شود که فرد را نیازمند بستری شدن در بیمارستان کرده و زندگی وی را به خطر می اندازد.
توصیه های تغذیه ای
بهتر است سولفیت ها نیز با احتیاط مصرف شوند. سالیسیلات ها به ندرت مشکل زا هستند، اما در 2 درصد بیماران، آسم را تشدید می کنند.
تغذیه مطلوب در زندگی موجب بهبود عملکرد ریه می شود این در حالی است که سوء تغذیه به همراه آسیب ایمنی در بیمارانی که از سطح تغذیه نا مناسبی برخوردارند بیماران را در معرض خطر عفونت تنفسی قرار میدهد .
از سوی دیگر بیماریهای ریوی نیز بر وضعیت تغذیه افراد تاثیر می گذارند و بعنوان مثال موجب افزایش مصرف انرژی کاهش دریافت مواد غذایی ، بی اشتهایی ناشی از بیماری مزمن استفراغ و... می شوند .
بررسی ها نشان داده اند که تغییر الگوی رژیم غذایی افراد با افزایش میزان بروز بیماری آسم در ارتباط است . بنابراین جهت کاهش علایم آسم توجه به نکات زیر ضرروی است :
لازم به ذکر است بر اساس مطالعات انجام شده اضافه وزن در کودکان موجب تشدید بیماری آسم می شود و افزایش وزن بعد از هجده سالگی در زنان خطر ابتلا به آسم را افزایش می دهد .
تداخل دارو و غذا :
