گل‌های سفید، درمان زردی

در حال حاضر با تمام چالش هایی که در زمینه گیاهان دارویی و شیوه های درمانی مکمل در جامعه پزشکی وجود دارد، بخش قابل توجهی از پزشکان و داروسازان به داروهای گیاهی علاقه مند شده اند و حتی در برخی کشورها همکاری میان درمانگران سنتی وپژوهشگران و پزشکان انجام می گیرد.
اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که گیاه درمانی ، سنگواره یک جسد مرده نیست ، بلکه زایش نوینی است که از درون هزار سال سابقه سربرافراشته و می خواهد با کمک دانش نوین و ابزار و فنون پیشرفته ، سیمایی جدید از کاربرد داروها نشان دهد.
گیاه درمانی ، یکی از کهن ترین شیوه های درمانی است که انسان در چالش با طبیعت فراگرفته ، پرورانده و گسترش داده ؛ به طوری که به کارگیری گیاهان از سوی انسان به ۶۰هزار سال پیش بر می گردد.
در چند دهه اخیر نیز با وجود آن که پزشکی و داروسازی در راه تامین تندرستی مردم گامهای موثری برداشته ، اما به نظر می رسد در بسیاری جنبه ها به مرزهای محدودی رسیده است.
پیچیده تر شدن نظامهای مراقبت از تندرستی و هزینه بسیار بالای درمان از یک سو و دست نیافتن به درمان هایی که بتواند بیماری های سخت درمان یا دیردرمان را بهبود بخشند از سوی دیگر و در کنار آنها بیماری های مزمن بویژه برای سالمندان ، آسیبهای روانی و ذهنی و مسائل بسیار دیگر مانند اثرات ناخواسته و زیان بخش داروها و آلودگی های زیست محیطی ، زمینه ساز رویکرد دوباره مردم به سایر شیوه های درمانی به ویژه گیاه درمانی شده است.
در این خصوص ، بسیاری از پژوهشگران بر آن شدند تا گیاهان دارویی را با کمک دستاوردهای علمی روز و به گارگیری ابزار و روشهای پیشرفته ، دوباره مورد پژوهش قرار دهند و با تکیه بر تجربه های گرانبهای پزشکی کهن و سنتی ملتها و اقوام مختلف آن ، تجارب و کاربردها را به چالش کشیده و به روز درآورند. مراکز پژوهشی و تولیدی به کاوش بر روی گیاهان پرداختند تا از این منبع گسترده بتوانند بیش از پیش برای آسایش و تندرستی انسان سود ببرند.
این تلاشها و پژوهش ها مجموعه ای گسترده از دستاوردهای علمی را درباره گیاهان عرضه کرده است ؛ اما با تمام دستاوردهای پژوهشی در این زمینه ، هنوز جامعه پزشکی در برخی از کشورها با نوعی تردید به آن می نگرند.
● تهدید سلامت نوزادان:
زردی نوزادان یکی از مسائل شایع دوران نوزادی است ؛ به طوری که نزدیک به ۶۰درصد بچه های طبیعی و ۸۰درصد بچه های نارس به آن مبتلا می شوند.
اهمیت زردی نوزادان نه به واسطه شیوع آن ، بلکه عوارض خطرناک ناشی از افزایش بیلی روبین در مغز است که به صدمات شدید و غیرقابل برگشت مغزی و حتی مرگ منجر می شود.
به گفته دکتر محمد آزادبخت ، دانشیار فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ، با توجه به صدمات وارده به نوزادان ، درمانی سریع و بموقع برای کاهش میزان بیلی روبین ضروری است.
آزادبخت می افزاید: تا به حال ۲روش متداول در درمان زردی وجود داشته اند که شامل نور درمانی و تعویض خون می شوند.
تعویض خون به عنوان راه آخر جهت کاهش شدید ناگهانی بیلی روبین استفاده می شود و شروع نوردرمانی می تواند تا حدودی نیاز به تعویض خون را در نوزادان کاهش دهد؛ به طوری که در بچه های کمتر از ۲کیلوگرم نوردرمانی می تواند در طی ۲۴ساعت تاثیر مثبتی داشته باشد.
اما در بسیاری از نوزادان با وجود این درمان های متعدد و بستری در بیمارستان درمان نهایی حاصل نمی شود.
● گیاه کمکی:
در بسیاری مناطق ایران از جمله در استان فارس از شیرخشت به صورت سنتی در درمان زردی نوزادان استفاده می شود و به همین دلیل تاثیر آن به صورت علمی بررسی می شود.
به این منظور از شیرخشت حاصل از گونه cotoneaster discolorفرمولاسیونی به صورت قطره خوراکی با میزان مصرف مشخص و استاندارد شده از ماده اصلی موجود در این گیاه تهیه شده و پس از انجام کنترل های کمی ، کیفی و میکربی ، دوز اثر دارو بر اساس میزان مصرف سنتی مردم محاسبه و مطالعه بالینی برای بررسی اثر آن بر زردی نوزادان انجام شد.
شیرخشت به صورت درختچه ای به ارتفاع ۱ -۵ /۱ متر با شاخه جوان باریک ، قهوه ای ، تیره ، متمایل به سیاه و شاخه های سال قبل قهوه ای تیره متمایل به خاکستری است.
این گیاه در شمال ، شمال شرقی و مرکز ایران پراکندگی دارد و به نامهای مختلفی شناخته می شود.
از جمله در منجیل رازقی ، در ارسباران چالمته ،در آمل وجل و در کرج وجود دارد. شیرخشت به صورت ماده ای سفیدرنگ کمی مایل به زرد و شیرین است.
در اوایل شهریور و در صبح بسیار زود توسط کاردک های مخصوص جمع آوری می شود. پس از مطالعه روی ترکیبات موجود در شیرخشت مواردی مانند قندهای مختلف بویژه مانیتول در آن شناسایی شدند که در درمان بیماری زردی بسیار موثر هستند.
در نهایت فرمولاسیون قطره خوراکی تهیه شد که دارای پایداری تقریبا یک سال و ۲ماه بود و هیچ گونه آلودگی میکربی ندارد.
آزادبخت تولید این قطره را که با همکاری دکتر نرجس پیشوا، دکتر سلیمان محمدی سامانی و دکتر فرشته علی نژاد صورت گرفته ، مهمترین درمان زردی نوزادان می داند.
● قطره ای سفید:
آزادبخت در خصوص مطالعات بالینی انجام شده برای اطمینان از تاثیر این دارو می گوید: مطالعه بالینی روی ۲۰۰نوزاد انجام شده است ، به این صورت که به ۱۰۰نوزاد قطره خوراکی شیرخشت و نوردرمانی داده شد و برای ۱۰۰نوزاد دیگر نوردرمانی و قطره دارونما تجویز شد.
ضمن آن که گروه شاهد هم در نظر گرفته شد.این دو گروه هیچ بیماری زمینه ای نداشتند و از نظر میزان بیلی روبین مشابه بودند.بنابراین هرگونه تغییر در روند کاهش بیلی روبین نسبت به گروه کنترل ناشی از اثر دارو بوده است.
روند کاهش بیلی روبین تا ۳روز اول خیلی سریع بود به طوری که پس از ۵/۲ روز، ۸۸درصد و پس از ۵روز ۹۹درصد از نوزادان با قطره شیرخشت درمان شدند، در حالی که با دارونما البته به همراه نوردرمانی تنها ۲۱درصد نوزادان درمان شدند.
نکته قابل توجه این که ، در گروه کنترل با دارونما ۷مورد از نوزادان به دارونما جواب ندادند و بعد از چند روز مجبور به تعویض خون شدند و ۴مورد دیگر نیز مجبور به استفاده از شیرخشت شدند، اما در گروه تحت درمان با شیرخشت ، هیچ موردی که نشاندهنده عدم کارایی ، تعویض خون و یا تجویز داروی دیگری برای کاهش بیلی روبین باشد، مشاهده نشد.
آزاربخت مصرف شیرخشت را بدون عوارض جانبی می داند و می افزاید: وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مراحل علمی تولید این دارو را تایید کرده و یکی از کارخانجات معتبر داروسازی مراحل نهایی تولید صنعتی آن را انجام می دهد.
بنابراین این داروی گیاهی که علاوه بر بی عارضه بودن ، برای گروه های سنی ، وزنی و جنسی متفاوت به صورت یک سال اثر می کند. موثرترین روش درمان زردی نوزادان است و در چند ماه آینده وارد بازار می شود.