هر یک از کودکان یک تا دو ساله الگوی رشد خاص خود را دارند و نباید با الگوی رشد سایرکودکان مقایسه شوند. در اشتها و رشد هر کودک نیز معمولاً نوساناتی مشاهده می شود یعنی گاهی از اشتها و رشد بیشتری برخوردارند و برخی اوقات اشتهای خوبی ندارند. بدیهی است اگر مادران از این تغییرات اشتها و رشد باخبر باشند نگرانی و یا جنگ و جدال در مورد غذا خوردن کودک بوجود نمی آید.
معمولاً متناسب با میزان رشد خوب کودکان و مراحل تکامل مناسب آنان نیاز به مواد مغذی نیز تغییر می کند و عواملی مانند حرکت ، بازی، فعالیت و اندازه بدن کودک ، سوخت و ساز معمولی بدن ، وضع سلامت یا بیماری کودک همه به عنوان معیار نیازهای تغذیه ای او به شمار می روند. بنابراین مواد غذایی که در اختیار کودک قرار می گیرد باید به گونه ای باشد که موارد زیر را تامین نماید.
1- سرعت رشد جسمی کودک ( افزایش اندازه اسکلت بدن نظیر استخوان، ماهیچه ها و غیره)
2- رشد سریع مغز و افزایش تعداد سلول های آن
3- تکامل سریع سیستم ایمنی کودک
4- فعالیت فیزیکی
5- ترمیم سریع بافتها و جبران آنچه که در جریان بیماری از بین می رود.
مسلماً در سرعت رشد جسمی ، تامین انرژی لازم ، استفاده از پروتئین با ارزش بیولوژیک بالا (نظیر تخم مرغ) ، کلسیم ، فسفر ، پتاسیم ، روی ( با مصرف لبنیات و گوشت) و … بسیار موثر بوده و کمبود هر یک از آنها و یا سایر مواد مغذی لازم، می تواند بر روی روند رشد اثرگذاشته و حتی آنرا مختل نماید.
کلیاتی در مورد انرژی و مواد مغذی مورد نیاز یک کودک 1 تا 2 ساله
در مورد میزان انرژی یا کالری دریافتی از مواد مغذی آنچه در کتابها به عنوان مقدار مورد نیاز روزانه توصیه می شود به عنوان یک راهنما است و چون این میزان از مواد غذایی، برای برنامه ریزی غذایی جمعی تدوین شده و ممکن است برای برخی از کودکان بسیار بیشتر از نیاز فیزیولوژیک آنان باشد لذا مقدار مورد نیاز برای فرد فرد کودکان باید بر اساس عواملی نظیر اشتها، اندازه جثه، میزان فعالیت و حتی نوع رابطه مادر با کودک پایه ریزی شود.
وزن به تنهایی نمی تواند معیار خوبی برای تعیین انرژی مورد نیاز و مقدار مواد غذایی دریافتی کودک باشد به ویژه در زمانهایی که کودک رشد بیشتری دارد نظیر سال اول زندگی و یا بعدها در سالهای بلوغ، همچنین برای کودکانی که زیر وزن استاندارد هستند یا آنهایی که افزایش وزن دارند مقدار انرژی و غذای مورد نیاز متفاوت است. به هر حال می توان گفت معیار وزن فقط یک راهنما است.
در سال دوم زندگی همزمان با کاهش آهنگ رشد ، میزان نیاز به پروتئین و کالری بر اساس کیلوگرم وزن بدن نیز کاهش می یابد ولی باید به میزان دریافتی مواد مغذی دیگر مانند کلسیم، آهن، ویتامینC، ویتامین A، اسید فولیک و ویتامین B6 توجه داشت .
کلسیم و آهن برای رشد کودک ضروری است بنابراین در صورتیکه برنامه غذایی کودک حاوی مقدار مناسبی از مواد غذایی نظیر لبنیات ( شیر و ماست و …) باشد کلسیم او تامین می شود. گوشت، حبوبات، نان ( غلات)، بعضی از سبزیها و میوه های تازه و خشک غنی از آهن هستند و می توانند نیازهای تغذیه ای کودک را از نظر آهن تامین کنند ولی هنوز هم باید آهن را به میزان 15 میلی گرم در روز تا سن 2 سالگی دریافت کنند که معمولاً بصورت قطره یا شربت آهن ( قاشق 5/1 تا 2cc)خواهد بود.
در برنامه غذایی روزانه کودک میوه و سبزی باید گنجانده شود تا کودک قسمتی از ویتامین های مورد نیاز خود را از این طریق هم دریافت کند. استفاده از قطره مولتی ویتامین در سال دوم زندگی ضروری است و در موارد زیر اهمیت این ضرورت چشمگیرتر است:
کودکانی که در سن یکسالگی از شیر مادر محروم می شوند.
تماس کافی با نور خورشید ندارند.
غذاهای گوشتی و پروتئینی کم می خورند و مصرف مستمر لبنیات جزو عادات غذایی خانواده نیست.
کودکان کم اشتها و یا محروم از توجه و عطوفت خانواده که به مقدار کافی منابع مهم ویتامین را دریافت نمی کنند.
کودکانی که بدغذا هستند یا به لبنیات علاقه نداشته و یا به آن حساسیت دارند.
اشتهای کودکان 1 تا 2 ساله چگونه است؟
همانطور که گفته شد اشتها در زمانهای مختلف متفاوت است و تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله میزان رشد کودک قرار می گیرد بنابراین حتی در کودکانی که در سال اول عمر اشتهای خوبی هم داشته اند در سال دوم زندگی به نظر می رسد که کودک اشتهای سابق را ندارد و والدین می گویند که اشتهای او کم شده است در صورتیکه این کاهش اشتها ناشی از کند شدن رشد در این سن نسبت به سال قبل است.
گرچه ممکن است بین کودکان از نظر نوع و میزان دریافت مواد غذایی اختلاف زیادی وجود داشته باشد و گاهی اوقات از یک وعده تا وعده دیگر و یا از یک روز به روز دیگر فرق کند ولی تحقیقات نشان داده است که اکثر کودکان و حتی آنان که مقدار مواد غذایی متغیری دریافت می کنند انرژی و مواد مغذی موردنیاز خود را از یک غذای متعادل به دست می آورند.
سایر عوامل مثل رفتار خانواده در زمینه دوست داشتن و یا دوست نداشتن غذا، عادتهای نادرست مربوط به غذا و تغذیه ،همه در سال اول و دوم زندگی کودک شکل گرفته و ادامه می یابند. در اینجا پدر و مادر بعنوان یک الگو نقش مهمی ایفا می کنند. جو روانی مثبت یا منفی کودک که خانواده در زمان غذا خوردن او ایجاد می کنند می تواند ناشی از شرایط روانی و یا نحوه تغذیه و برخورد افراد خانواده با یکدیگر باشد.
عدم آگاهی و یا بی توجهی اعضای خانواده در مورد رفتارهای تغذیه ای کودک، همچنین محدودیت فرصت والدین بخصوص مادر، به ویژه اگر شاغل هم باشد می تواند در مشکلات تغذیه و کاهش اشتهای کودک موثر باشد و موجب شود که کودک 1 تا 2 ساله بعضی از غذاهایی را که قبلاً خوب می خورده دیگر نخورد. این بی علاقگی ممکن است یک تا دو هفته طول بکشد و گاه سالها باقی بماند.
از طرف دیگر کودکان در این سن استقلال خود رانشان می دهند و می خواهند که خودشان غذا بخورند . هنوز هم دوست دارند ریخت و پاش کنند و از انگشتان خود برای برداشتن غذا استفاده نمایند که این رفتار بخشی از مرحله تکاملی آنان است. کودکان ترجیح می دهند از غذاهایی استفاده کنند که مستقیماً آنرا به دست بگیرند و یا در بشقابشان جستجو کرده و آنرا بردارند. بسیاری اوقات تمایل نشان دادن به خوردن بعضی از غذاها و یا علاقه نشان دادن به غذاهایی که مناسب سنشان نیست و یا بازی کردن با غدا بیشتر به دلیل بازیگوشی و حس استقلال طلبی آنان است نه اینکه واقعاً به آن غذای خاص علاقه داشته و یا نسبت به بعضی غداهای دیگر بی علاقه باشند. بنابراین پدر و مادر باید سعی کنند علت اینگونه رفتارهای کودکان را شناسایی نموده و حتی المقدور از آنها پیشگیری کنند تا با مشکلات کمتری هنگام غذا خوردن او روبرو شوند.
