در عصر حاضر همگام با پیشرفت های تکنولوژیک شگرف و افزایش طول عمر انسان ها و سایر تغییرات ایجاد شده که در جوامع بشری از قبیل رژیم غذایی روزانه، وضعیت تحرک، آلودگی های محیطی و استرس های ناشی از زندگی اجتماعی، وضعیت بهداشتی، بیماری ها و نیازها نیز تغییرات زیادی کرده اند.
در این مطلب به بیماری پر رمز و رازی می پردازیم که هرچند به ظاهر هیبت بیماری ندارد ولی در اصل نه تنها خود بیماری خطرناکیست بلکه باعث و بانی بسیاری از بیماری های دیگر نیز می شود و با ایجاد یک رابطه علت و معلولی بسیار خطرناک باعث از کار افتادگی و حتی مرگ می شود.
این بیماری مرموز چیزی نیست به جز چاقی که امروز گریبانگیر حداقل یک سوم افراد جامعه است و دکتر علیرضا حائری متخصص جراحی عمومی به تشریح ارتباط آن با بیماری دیابت پرداخته است.
آسیب شناختی چاقی
به طور کلی وقتی که میزان دریافت انرژی بیشتر از میزان مصرف آن باشد مازاد انرژی دریافتی به صورت چربی در بدن ذخیره شده و کم کم باعث بروز چاقی می شود. حال باید علت این افزایش دریافت انرژی یا بالانس مثبت انرژی پرخوری یا استفاده از مواد غذایی پر انرژی است.
دومین علت عبارتست از : ژنتیک یا وراثت به نحوی که دیده می شود در یک خانواده بیش از یک نفر چاق وجود دارد ودر طی نسل های متوالی این عارضه از والدین به فرزندان انتقال می یابد.
عدم تحرک و زندگی ماشینی یکی دیگر از علل چاقی است و استفاده از غذاهای پرکالری و کنسانتره ها یکی از علل عمده چاقی است و به غیر از مطالب یاد شده باید علل متابولیکی چاقی را نیز مورد بررسی قرار داد. اکثر افراد چاق اعتقاد دارند که با وجود استفاده از غذای معمولی یا کمتر از افراد عادی آنها استعداد زیادی برای چاقی دارند و شاید به جهاتی این موضوع قابل تامل باشد ولی در بررسی ها متعدد انجام شده هنوز هیچ گونه تفاوتی بین فرآیند هضم و جذب انرژی زایی غذایی بین افرادچاق و افراد معمولی پیدا نشده است. هرچند لاغری افراد می تواند به دلیل وجود اشکالاتی در سیستم هضم و جذب و هورمون های مترشحه داخلی آنها باشد.
بیان برخی تئوری های مربوط به چاقی
یک تئوری در این راستا با عنوانlipophilia مطرح شده که این تئوری می گوید سلول های چربی افراد چاق در زمان نیاز به آزادسازی چربی های ذخیره شده خست به خرج داده و به اندازه افراد عادی چربی آزاد ننموده و بنابراین فرد دچار افزاییش میزان چربی و چاقی می شود. این تئوری می تواند توضیحی برای فرآیند وراثتی چاقی باشد.
با وجود اینکه تئوری lipophiliaمورد قبول همگان نیست ولی در عمل دیده می شود که افراد چاق نسبت به افراد عادی تحمل گرسنگی کمتری داشته و زودتر دچار افت انرژی و بی حالی می شوند.
عدم تحمل گرسنگی و بیحالی زودرس در بیماران چاق اینگونه توجیه شده که پس از اتمام گلیکوژن ذخیره زمانیکه می بایست سلول های چربی شروع به آزادسازی ذخیره چربی نموده و منبع انرژی ذخیره ای را در اختیار بدن قرار دهند کند عمل نموده و در آزاد سازی چربی ذخیره تعلل نموده و بنابراین فرد چاق دچار ضعف و بی حالی می شود.
از طرف دیگر مطالعات نشان داده متابولیسم هورمون انسولین در بدن افراد چاق با افراد عادی متفاوت است. به نحوی که در افراد چاق انسولین از پروتئین C زودتر جدا شده و این انسولین آزاد باعث افزایش رسوب چربی در بافت های مزانشینمال فرد چاق می شود. این فرضیه یعنی اختلال در سلول های چربی افرادچاق به طریق دیگری نیز به اثبات رسیده به نحوی که پس از تجویز چربی های نشان دار شده با کربن رادیو اکتیو دیده شده که میزان کربن رادیو اکتیو در سلول های چربی افراد چاق بیشتر از افراد عادی است.
به طور کلی ازدیاد انسولین باعث افزایش متابولیسم کربو هیدرات شده و میزان ذخایر چربی را هم افزایس می دهد. در مقابل زمانی که کربو هیدرات ها قابل استفاده یا در دسترس نباشند مثل دیابت ، بیماری کبدی و گرسنگی طولانی سرعت آزادسازی اسیدهای چرب از بافت چربی افزایش یافته و ذخایر چربی کاهش پیدا می کند.
از علل دیگر چاقی می توان به فعالیت دینامیک ویژه متابولیسم اشاره کرد بعد از مصرف غذا به هر طریق مقداری انرژی و حرارت تولید می شود به این حرارت و انرژی آزاد شده فعالیت ویژه متابولیک گفته می شود.
در افراد چاق دیده شده که این انرژی آزاد شده کمتر از افراد عادی است و میتوان چنین نتیجه گرفت این مقدار انرژی در افراد چاق به صورت چربی ذخیره شده در حالیکه در افراد عادی به صورت حرارت ازاد شده و ذخیره نمی شود.
یکی دیگر از عوامل مهم در ایجاد چاقی رابطه بین میزان مصرف غذا و تحرک فرد است. قدر مسم این است که افراد چاق بسیار بیشتر از افراد عادی و بیشتر از نیاز خودشان غذا مصرف کرده و انرژی دریافت می کنند و همچنین از طرف دیگر این افراد تحرک کمتری هم دارند.
با طبع تحرک کمتر باعث کاهش مصرف گلوکز در کل بدن و از جمله مرکز سیری در مغز شده و فردچاق نه تنها مقدار بیشتری انرژی دریافت می کند بلکه مرکز سیری وی نیز تحریک نشده بنابراین اشتهای بسیار زیادی برای خوردن هرچه بیشتر غذا دارد.
علل هورمونی چاقی یا چاقی آندو ژن
هورمون های زیادی بر متابولیسم چربی و چاقی و لاغری فرد تاثیر دارند. آسیب هیپوفیز و هیپوتالاموس و یا کم کاری این غذه می تواند باعث چاقی شود. پرکاری غدد فوق کلیوری و هورمون های ترشح کننده باعث چاقی تنه ای و سر و گردن می شود. کم کاری تیروئید نیز باعث چاقی می شود با وجود باورهای قبلی چاقی باعث بروز دیابت نشده و دیابت هم باعث چاقی نمی شود بلکه باید توجه کرد که چاقی و دیابت هر دو منشا مشترکی داشته و هر دو در اثر اختلال متابولیسم انسولین به وجود می آیند.
