محمد عبادیانی
طبیعت خربزه: گرم و تر
نوع شیرین خربزه: در اواسط درجه دوم گرم و تر است.
طبیعت نوعی که در مزه تفه باشد: در درجه اول سرد و در درجه دوم تر است.
بهترین نوع خربزه: خربزه هر چه شیرین تر باشد، لطیف تر و نازک تر باشد، بهتر است.
خواص خربزه: خربزه یک میوه تابستانی با خواص بسیار است. از جمله این که خربزه در بدن به سرعت نفوذ می کند یعنی خود را به تمام بدن می رساند.
خربزه با داشتن رطوبت بسیار، مرطب دماغ و بدن است. در افراد مستعد، سبب سَمن یعنی چاقی بدن می شود. خربزه مفتح سُدِّه نیز هست. زیرا هم جالی و هم ملطف است. حکما برای داروی مفتح چند وجه آورده اند. از جمله این که هر ماده لطیفِ سیالی را مشروط بر این که دارای حرارت معتدله باشد، مفتح دانسته اند و خربزه تمامی این شرایط را داراست.
خربزه به خاطر قوه مفتحه ای که دارد، برای بیماران مبتلا به استسقا و یرقان سُدَدی مناسب است.
خربزه، مدر شیر، عرق و بول است. مدر در نزد حکما دارویی است که به واسطۀ قوّت حرارت و تلطیفش قادر به اخراج و دفع ماییت اغذیه و فضول سیاله از طریق بول، حیض، عرق و شیر باشد. و خربزه همه این خواص را داراست.
یکی از خواص مشهور خربزه در رابطه با تأثیر آن بر سلامت دستگاه ادراری است. زیرا با خاصیت مدریتی که دارد از یک طرف و به خاطر خاصیت جلا و تلطیفش از طرف دیگر قادر است برخی از سنگ های دستگاه ادراری را دفع کند. در این رابطه حکما فرموده اند که حتی مصرف دو درهم پوست خشک خربزه برای خارج کردن حصات یعنی سنگ های دستگاه ادراری مفید است.
مصرف خربزه، همواره کلیه را از اخلاطی که باعث ایجاد سده می شوند و کار تصفیه خون را مختل می کنند و باعث بهبود عملکرد کلیه می شود.
مصرف خربزه، برای بهبود قروح باطنی مفید است. زیرا خربزه با قوت جلای خود، قروح باطنی را از چرک پاک می کند. وقتی قرحه ای از چرک پاک شود، بهبود آن سرعت می یابد.
یکی از مشکلات آشپزی سرعت پخته شدن گوشت است. برای این کار، آشپزها از طرفندهای گوناگونی استفاده می کنند. اما این مشکل با استفاده از خربزه به سهولت رفع می شود.کافی است مقداری پوست خربزه را در ظرف حاوی گوشت بیندازند و با خاطری آسوده منتظر نتیجه شوند. پوست خربزه باعث زود پخته شدن گوشت می شود.
خربزه و زیبایی پوست
اگر خربزه را با بورۀ ارمنی بر روی لکه های پوستی که حکما به آن کلف می گویند، ضماد کنند باعث بهبودی آنها می شود.
اشخاصی که از باقی ماندن آثار جوش، زخم، آبله مرغان، لکه های ناشی از ضربه و... در رنج هستند، می توانند خربزه را با بوره ارمنی خمیر کنند و برای مدّتی به طور روزمره یک ساعت روی آن قرار دهند. بعد از مدتی دیگر قادر به تشخیص محل آثار مذکور نخواهد شد.
برای خلاصی از شر کدورت پوست کافی است مدتی خربزه را-اعم از پوست، بکوبند و بر روی پوست ضماد کنند تا خاصیت جالی بودن خربزه را که به صورت شفاف شدن پوست نمایان می شود، به عینه مشاهده کنند.
بهترین وقت خوردن خربزه: بهترین اوقات مصرف خربزه، بین دو وعده غذا و در زمانی است که غذای اول از معده منحدر شده باشد .
مَضَرّاتِ خربزه و نحوه اصلاح آن ها
مضراتی که برای خربزه در مکتب آورده اند به شرح زیر است:
- اگردرمعده فردی که می خواهد خربزه بخورد خلطی وجود داشته باشد، خربزه به خاطر لطافتش به سرعت به آن خلط تبدیل می شود.
- خربزه سریع التعفن است. یعنی در معده ای که قادر به هضمش نباشد به سرعت حرارت غریبه در آن اثر می کند و باعث تعفنش می گردد.
- خربزه چون مرخی احشاست در افراد مستعد، باعث رخوت در عملکرد احشا می شود.
- خربزه در برخی از افراد باعث بروز صداع یعنی سردرد می شود. این افراد باید از مصرف خربزه خودداری کنند یا حتمأ آن را با مصلحش میل کنند.
- خوردن خربزه در ناشتا، خطر بروز تبهای صفراوی را بالا می برد.
- خوردن خربزه بلافاصله بعد از غذا، در افراد مستعد، باعث بروز تخمه ( فساد هضم ) می شود.
- خوردن خربزه با اغذیه کثیفه1 مانند پنیرک باعث سُدِّه می شود.
- خوردن خربزه در افرادی که غلبه دم یا صفرا داشته باشند، می تواند باعث بروز رمد – نوعی درد چشم که با ورم همراه است – شود. بروز این امر در شهرهای گرم سیر به مراتب بیشتر است.
- اکثار یعنی بیش از حد خوردن خربزه، مسهل اخلاط موجود در معده است.
مصلحات خربزه
در افرادی که بعد از خوردن خربزه دچار مشکلاتی می شوند، حکما سفارش کرده اند حتمأ خربزه را با یکی از مصلحاتش میل کنند.در صورتی که حتی خوردن مصلحات نیز به برطرف شدن عوارض ناشی از خوردن خربزه منجر نشود، این گونه افراد لازم است از خوردن خربزه خودداری کنند. مصلحاتی که حکما برای دفع ضرر ناشی ازخوردن خربزه ذکر کرده اند عبارت است از: سرکه و آب انار ترش
تخم خربزه
طبیعت تخم خربزه: تخم خربزه دارای طبیعتی در درجه اول گرم و در درجه دوم تر است.
خواص تخم خربزه:
ÿ تخم خربزه مانند گوشت آن مُفَتِّح سُدِّه کبد است.
ÿ تخم خربزه مانند گوشت آن مدر ادرار است.
ÿ تخم خربزه مانند گوشت آن منقی یعنی پاک کننده کلیه، مثانه و امعاست.
ÿ تخم خربزه، ملین طبع است.
ÿ تخم خربزه، مبهی یعنی افزایش دهنده نیروی جنسی است.
ÿ تخم خربزه، برای سرفه گرم و همچنین درد سینه مفید است.
ÿ تخم خربزه، خشونت زبان و حلق را کاهش می دهد و در مواردی که سبب، ضعیف باشد به طور کامل بر طرف می کند.
ÿ تخم خربزه، برای تبهای حاره و مرکبه نافع است.
ÿ تخم خربزه، مسکن تشنگی است.
ÿ تخم خربزه، برای درمان سوزش ادرار کمک کننده مفیدی است.
ÿ تخم خربزه، در تسکین درد قرحه و خشونت قضیب ناشی از اخراج سنگ، بسیار نافع است.
ÿ تخم خربزه، برای رساندن قوّت داروها به جگر و مجاری ادراری بسیار یاری رسان است.
ÿ ضماد کوبیده غیر مقشر تخم خربزه، بر رخساره و بدن، باعث شفاف شدن و خوشرنگ شدن آن می شود.
ÿ تخم خربزه مانند گوشت آن جهت دفع کلف مجرب است.
ÿ بخور پوست و تخم خربزه باهم، برای ورمی که از سرمازدگی و برف در چشم پدید آمده باشد، بسیار نافع است.
ÿ بخور پوست و تخم خربزه با هم، ادراری را که در اثر سرما در مجاری ادراری یخ زده باشد ذوب می کند و مجاری را باز می نماید. حکما برای این امر اعتقاد دارند اگر تخم خربزه را بشویند و با ریشه های خربزه در پوستش خشک کنند– به گونه ای که برخی از اهالی ایران انجام می دهند-، اثربخشی آن بیشتر می شود.
مقدار مصرف تخم خربزه: حکما، مقدار مصرف تخم خربزه را در هر نوبت مصرف، از دو درهم تا پنج درهم قرار داده اند.
پانویس:
کثیف به خلاف لطیف آن چیزی است که اجزای او به دشواری قبول اشتغال از کیفیت بدنی کنند و نفوذ در اجزای بدن به سرعت ننماید.(عقیلی خراسانی،1385)
منابع:- مخرن الادویه- خلاصه الحکمهدرج شده در نشریه درمانگر - نشریه تخصصی طب سنتی و مکملسال هشتم، شماره32، زمستان 1390
