top
مفاهیم بنیادین مزاج شناسی

مفاهیم بنیادین مزاج شناسی

کارگروه پزشکی پرتال جامع وتخصصی کودک: کلمه مزاج برای ما نام آشنایی است. افرادی که زود عصبانی می شوند را تند یا آتشین مزاج و افراد دیر جوش و کم حرف و غیر فعال را سرد مزاج می نامند. حقیقتا معنی مزاج چیست؟ چگونه می توانیم مزاج خود یا به تعبیری درست تر طبیعت بدن خود را بشناسیم؟

مفاهیم بنیادین مزاج شناسی

 

مقدمه

 

کلمه مزاج برای ما نام آشنایی است. افرادی که زود عصبانی می شوند را تند یا آتشین مزاج و افراد دیر جوش و کم حرف و غیر فعال را سرد مزاج می نامند. حقیقتا معنی مزاج چیست؟ چگونه می توانیم مزاج خود یا به تعبیری درست تر طبیعت بدن خود را بشناسیم؟

 

اختلاف طبایع افراد همیشه معمولا مورد کنجکاوی و سؤال بوده است. در یک روز پائیزی به مردمی که در خیابان درحال حرکتند دقت کنید؛ عدّه ای با پالتو و شال و کلاه، تعدادی با یک ژاکت معمولی و تعدادی فقط با یک پیراهن بیرون آمده اند، این ها چه تفاوتی دارند؟ عدّه ای خیلی زود چاق می شوند و عده ای با وجود پرخوری، همچنان اندام متناسبی دارند؛ بعضی خوابی سبک و طولانی دارند و برخی، خوابی سنگین و طولانی؛ بعضی ها خیلی تند و تیز هستند و بلند و سریع تکلم می کنند در حالی که عدّه ای خیلی آرام و منقطع و با تأنی حرف می زنند؛ برخی افراد با خوردن یک خیار دل درد می گیرند و به قول معروف سردیشان می شود در حالی که بعضی ها با خوردن مقدار زیادی خیار هم هیچ واکنشی نشان نمی دهند.

 

نکته مهم این است که معاینات بالینی و بررسی های آزمایشگاهی این افراد، معمولا طبیعی است؛ پس اختلاف این افراد در کجاست؟

 

از این دست نکات که طبّ جدید توان پاسخگویی به آنها را ندارد در زندگی ما بسیار دیده می شوند. مثلا چرا کلّه پزی ها و هلیم فروشی ها در زمستان پررونقند و در فصول گرم، مشتری زیادی ندارند؟ اگر شما یک پزشک درجه یک در طبّ جدید باشید و با تمام وجود، مخالف طبّ سنّتی، باز هم آبدوغ خیار را در تابستان ها نوش جان می کنید و در زمستان ها سراغش را هم نمی گیرید. به راستی چرا؟ اگر قرار به این است که قضاوت در مورد غذاها بر اساس پروتئین و چربی و کربوهیدرات و ریزمغذی های آنها انجام شود، چه فرقی می کند که آبدوغ خیار در تابستان مصرف شود یا زمستان؟

 

جواب این سؤالها را باید در طب سنتی و در بحث طبایع یا مزاج ها جستجو کرد. خلاصه این جواب ها این است که طبیعت ما انسان ها با هم تفاوت دارد و اگر بخواهیم سبک زندگی سالم و روش دستیابی به سلامت واقعی را تجربه نماییم، باید به جسم و روان آدمی از دیدگاه طب اخلاطی یا طب مزاج محور نگاه کنیم.

 

زندگی انسانی، پرواز با بال قواعد و نظام دقیق طراحی شده توسط حضرت باری تعالی است که سختی و خشونت در آن راه ندارد، ناکامی و ناکارآمدی در آن رسوخ نمی کند، همه چیز، هم گام، هم زبان، همراه، هم آوا و هم سوی حرکت بشر می شود و مسیر تکامل را به روی انسان باز می کند.

 

از جمله قانونمندی های حاکم بر نظام هستی، طراحی خلقت بر اساس مزاج هاست. خداوند تبارک و تعالی، آسمان ها و زمین و مخلوقات مابین آن ها(سیارات، کائنات، نباتات، حیوانات، جن و انس و ...)، پندارها، گفتارها، رفتارها و ... و مجموعه پدیده های اخلاقی را دارای مزاج و سرشت آفریده است.

 

علم مزاج شناسی نگاهی جامع به نظام هستی دارد و فهم آن، زندگی را زیبا و سازگار با طبیعت می سازد و در پرتوی این سازگاری، سلامت و آرامش حاصل می شود.

 

عنصر( رکن، اسطقسّ)

 

بنابر نظر طبّ سنّتی ایران که مورد تأیید طبّ اسلامی و تقریبا تمامی مکاتب طبّی قدیم می باشد؛ تمام هستی از ترکیب 4 عنصر(رکن، اسطقسّ) به نام خاک، آب، هوا(باد) و آتش تشکیل شده است.عناصر، اجسامی هستند ساده و غیر قابل تجزیه به جزءهای کوچکتر که همه هستی از ترکیب آنها به وجود آمده است. 

 

قوا یا کیفیات اوّلیه عناصر

 

عناصر و هرچه که از ترکیب آنها حاصل می شود؛ دارای 4 (و در واقع، دو زوج)  کیفیت یا قوّه هستند:حرارت و برودت(گرمی و سردی) و رطوبت و یبوست(تری و خشکی).

 

عناصر(ارکان، اسطقسّات) اربعه

 

تذکّر مهم: مفهوم عنصری خاک، آب، هوا و آتش، با آن چه که در زندگی عادّی از آنها می شناسیم؛ متفاوت است. در واقع، خاک، آب، هوا و آتشی که ما می بینیم، از تظاهرات و جلوه های خاک، آب، هوا و آتش عنصری هستند وگرنه مثلا در خاک یا زمین، ترکیبی از عناصر خاکی، آبی، هوایی و آتشی موجود است. انتقادی که معمولا از سوی مخالفین مطرح می شود که «عنصر غیرقابل تجزیه است ولی آب و باد و خاک و آتش مرکّب و غیربسیط هستند» ناشی از عدم درک صحیح از تعریف عنصر و فرق نگذاشتن بین آب و آتش و باد و خاک مرکّب این دنیایی با آب و آتش و باد و خاک عنصری است.

 

1-  خاک: سنگین مطلق است و در مرکز سایر عناصر قرار می گیرد و دیگر عناصر به سوی او حرکت می کنند(قانون جاذبه). ثابت و ساکن است و پایداری دیگر عناصر به اوست. در موجودات، باعث به هم پیوستگی، پایداری و حفظ شکل است. طبع آن سرد و خشک است.

 

2-  آب: سنگین نسبی است و اطراف خاک را فرا می گیرد. هر شکلی را به آسانی می پذیرد و به آسانی نیز از دست می دهد. به دیگر عناصر قابلیت شکل گیری می دهد. در موجودات، باعث نرمی، همواری و شکل پذیری می شود. طبع آن سرد و تر است.

 

نکته: اجسام مرطوب، زود می گیرند و زود هم از دست می دهند ولی اجسام خشک، دیر می پذیرند و دیر از دست می دهند. اگر خشک و تر به هم بیامیزند؛ خشک از تر، نرمی و آسان شکل گرفتن را می گیرد و تر از خشک، قوام و حفظ هیأت را.

 

3-  هوا: سبک نسبی است و اطراف آب را گرفته است. با عناصر دیگر می آمیزد و باعث تخلخل و سبکی و گشادگی آنها می شود. در موجودات، نرمی، سبکی و سهولت بلند شدن را سبب می شود. از آب فرمانبردارتر است. طبع آن گرم و تر است.

 

4-  آتش: سبک مطلق است و بالاتر از سایر عناصر قـرار می گیرد. باعث می شود هوا به دو عنصر سرد نفوذ کند؛ سردی آنها را بشکند و آنها را از عنصر به مزاج تبدیل کند. در موجودات، پختن، نرم کردن و آمیختن را باعث می شود. طبع آن گرم و خشک است.

 

نکته: در موجودات زنده، آب و خاک که سنگین ترند؛ بیشتر در پیدایش اندامها و حفظ ثبات آنها دخیلند امّا آتش و هوا اوّلا در پیدایش ارواح و روانها دخیلند و درثانی، حرکت و جنبش( هم در ارواح و هم در اندامها) را سبب می شوند.

 

4 عنصر (رکن یا اسطقس)

خاک

آب

هوا

آتش

قوا(کیفیت های) اولیه

سرد و خشک

سرد و تر

گرم و تر

گرم و خشک

قوای اولیه 4 عنصر تشکیل دهنده جهان مادی (و از جمله بدن انسان)

نحوه اثر عناصر بر هم

 

در برخورد ارکان با یکدیگر، اگر یک رکن بر دیگری اثر کند و به طور کامل بر آن غلبه نماید و آن را جزیی از خود نماید؛ به این صورت غالب جدید، کائن و به پدید آمدن آن کون می گویند. به رکنی که مغلوب شده است نیز فاسد و به این رخداد، فساد اطلاق می شود. امّا اگر ارکان، توانایی غلبه بر یکدیگر را نداشته و طبیعت میانه ای را به وجود آورند، به این عمل، استحاله گفته می شود. کیفیّت جدید حاصل شده؛ طبع یا مزاج نامیده می شود. مزاج یا طبع را نباید با خلط یا رکن اشتباه کنید، مزاج، جسم نیست؛ بلکه کیفیت( گرمی، سردی، خشکی، و تری) است.

 

مزاج یا طبع

 

چنان که گفته شد؛ مزاج، کیفیتی است که از واکنش متقابل دو یا چند عنصر حاصل می شود؛ به عبارت دیگر، از واکنش متقابل اجزای ریز موادّ متضادّ با یکدیگر، کیفیت همگونی حاصل می شود که به آن مزاج می گوییم. برای مثال اگر آب و خاک با نسبتی مساوی به هم بیامیزند؛ مادّه حاصله مزاج سردی خواهد داشت امّا از نظر تری و خشکی به تعادل نزدیک است. چون تمام خلقت از این 4 رکن آفریده شده است؛ تمام حقایق مادّی و معنوی دارای مزاج خواهند بود.

 

هرچیزی مزاجی دارد

 

درآمد

 

استمرار بهره مندی انسان ها از پرتو انرژی ماه و خورشید (نیّرین) مزاجی را پدید می آورد که آن را مزاج فصل و مزاج موقعیت جغرافیایی می نامند و انسان ها باید آداب تغذیه و زندگی خود را با آن هماهنگ نمایند. علاوه بر پرتو نیّرین، سیارات دیگری نیز هستند که دَوَران و چرخش آن ها متفاوت است (چرخشی کمتر از یک سال تا گردشی بیش از سی سال)، از این جهت گاهی پرتو ستاره و یا سیاره ای با سیاره دیگر تلاقی کرده و هم زمان می شود. این هم زمانی موجب تابش عنصری جدید می گردد که می تواند تغییراتی مثبت و یا منفی در کیفیت مزاج مخلوقات کره زمین اعم از حیوانات و انسانها و گیاهان پدید آورد که برآیند اثر مثبت و منفی این سیارات در ساعتی خاص بر کره زمین را ساعت سعد و یا ساعت نحس می نامند. 

 

از دیدگاه مزاج شناسی، پرتو سیارات و کائنات می تواند در فیزیک عناصر و اشیاء اثر بگذارد و ماهیت آن ها را دگرگون سازد؛ از این رو تشخیص مزاج زمان و مکان را برای انجام افعال گوناگون ضروری می پندارند. زمان شناسی(کورنولوژی) علمی است که ضرورت توجه به این پرتو ها را توصیف می نماید. شادابی افراد در فصل بهار و پر انرژی شدن افراد در ایام سیزده و چهاردهم ماه قمری، ناشی از این پرتو است، که افزایش آن گاهی موجب بروز رفتارهای ناهنجار مانند دعواها، تصادفات، خودکشی ها و جرایم جنون آمیز می گردد.

 

مزاج زمانهای شبانه روز

 

در مجموع، شب نسبت به روز سردتر و مرطوب تر است.

 

 صبح: مزاج گرم وتر- بهاری.

ظهر: گرم وخشک- تابستانی.

عصر: سرد وخشک- پاییزی.

شب: سرد وتر – زمستانی.

 

مزاج فصلها

 

بهار، گرم و تر؛ تابستان، گرم و خشک؛ پاییز، سرد و خشک و زمستان، سرد و تر است.

 

 تذکر: فصل طبی به لحاظ زمانی، کاملا منطبق بر فصل نجومی نیست. مثلا در بیساری از مناطق کشور ما، عملا از نیمه اسفندماه، بهار طبّی شروع می شود.

 

فصل

بهار

تابستان

پائیز

زمستان

مزاج

گرم و تر

گرم و خشک

سرد و خشک

سرد و تر

مزاج فصلهای مختلف

 

مزاج مکانها

 

مکانهای مختلف، تاثیرات متفاوتی در مزاج افراد می گذارند. این تفاوت ها تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند میزان و نحوه بهره از آفتاب و ماه، نوع خاک و گیاهان و حیواناتی که غذای مردم را تشکیل می دهند، نوع آب و هوا و ... ایجاد می شوند. توجه به حالات مردم نواحی مختلف، تفاوت مزاج مکانها را آشکار می سازد؛ برای مثال مردم اروپّا بیشتر اهل قانون، سیاست و اقتصاد هستند(مزاج سردتر) و مردم آسیا( به ویژه خاورمیانه) تا حدّی قانون گریز و اهل شعر و عشق و عرفان(طبع گرمتر).

 

مناطق کوهستانی: معمولا سرد وخشک هستند.

مناطق بیابانی: معمولا گرم و خشک هستند.

مناطق کنار دریا: معمولا سرد وتر هستند.

 

اگر کوه در جنوب منطقه باشد، معمولا مزاج منطقه را سرد و اگر کوه در شمال باشد، مزاج منطقه را گرم می کند. هرگاه دریا در جنوب باشد، مزاج ناحیه گرم و اگر دریا در شمال باشد مزاج آن سرد می شود.

 

اقالیم سبعه

 

حکما هر نیمکره(شمالی و جنوبی) زمین را با تقسیم بندی حدود 13 درجه، به هفت اقلیم تقسیم بندی می کردند و آنها را اقالیم سبعه می نامیدند. اقلیم اول در اطراف استوا است که حرارت و رطوبت در حداکثر خود است. هرچه از اقلیم اول دور می شویم از حرارت کاسته می شود. اقلیم 4 در وسط اقالیم گرم و سرد قرار دارد و مزاجی معتدل دارد که این اعتدال برای توسعه و رشد قوای ذهنی و روانی ضروری می باشد. نوابغ و حکمای بزرگ معمولاً در اقلیم چهار پرورش یافته اند و می یابند. اقلیم هفت که همان قطب است سرد و خشک می باشد.

 

مزاج گیاهان

 

در گیاهان وجود عناصر چهار گانه و مزاج های حاصل از آنها به وضوح قابل درک است:

 

- گیاهانی که خوردن آنها تنها موجب ایجاد گرمی در بدن می شود معمولا طبعی گرم و تر دارند.


- گیاهانی که خوردن و حتی لمس آنها موجب گرمی و تشنگی فوری شده، یا با تکرار مصرف آنها در بدن ایجاد خارش وسوزش می شود، مزاج گرم وخشک دارند.

 

- گیاهانی که موجب دفع حرارت بدن شده، تشنگی را فرو می نشانند و تکرار مصرف آن ها باعث کاهش انرژی می گردد سرد و تر هستند.

 

- گیاهانی که از گرمی بدن می کاهند اما تشنگی را برطرف نمی کنند و با تکرار مصرف آنها در بدن ایجاد خشکی و لاغری می شود، سرد و خشک هستند.

 

مزاج تک تک گیاهان به تفکیک و با جزئیات در بحث مفردات دارویی طبّ سنّتی، ذکر می شود. برای مثال، گردو و خرما، گرم و خشک؛ گلابی و خربزه، گرم و تر؛ گوجه سبز و انار ترش، سرد و خشک؛ و هندوانه و خیار، سرد و ترند.

 

تفاوت طعم، عطر، تندی و ... گیاهان مختلف در مناطق گوناگون و با روشهای نگهداری متفاوت نیز به همین دلیل است.

 

مزاج حیوانات

 

تفاوت در رفتار حیوانات و حتّی تفاوت در آثار تغذیه ای شیر و گوشت آنها ناشی از اختلاف مزاجشان است. معمولا در حیوانات، یکی از ارکان، غلبه واضحی دارد و لذا حیوان، تک رفتار است مثلا درنده هیچ گاه نمی تواند خوی درندگی اش را کنار بگذارد و از سر مسالمت با چهارپایان درآید و این، بر خلاف انسان است که به دلیل تنوع مزاجی اش می تواند انواع رفتارها را بروز دهد.

 

مثلاً گرگ، مزاجی گرم وخشک دارد و عنصر آتش در آن برتری دارد؛ سگ از سودا آفریده شده و عنصر خاکی در آن برتری دارد؛ شیر که حیوان شجاع و درنده ای است از خون غالب آفریده شده است و اگر چنین نباشد که اصلا شیر نیست و نمی تواند تمام خصوصیات یک شیر را داشته باشد؛ مورچه از جنس سودا، زنبور از جنس صفرا و الاغ از جنس بلغم است.

 

گوشت شتر، گرم و خشک؛ گوشت گاو، سرد و خشک؛ گوشت گوسفند، گرم و تر و گوشت ماهی، سرد و تر است.

 

مزاج جمادات

 

اشیاء، مواد و مصالح معدنی نیز دارای چنین ویژگی هایی هستند. مثلا گچ، دارای مزاج سرد و تر است؛ از این جهت، کسانی که در مناطق مرطوب زندگی می کنند نباید برای پوشش جداره داخلی محل سکونت خود از گچ استفاده کنند چون این ماده معدنی موجب جلب رطوبت بیشتر شده ساکنان را مستعد بیماری های سرد مانند روماتیسم و پا درد می کند. در این موقعیت های جغرافیایی باید از پوشش چوبی استفاده نمود.

 

طبع سرد گچ به راحتی قابل تشخیص است. شما اگر مدتی نسبتا طولانی به یک دیوار گچی تکیه دهید(به ویژه اگر خودتان هم طبع سردی داشته باشید)؛ دچار رخوت، خواب آلودگی و دردهای استخوانی خواهید شد.

 

بر خلاف گچ، طبع کاهگل گرم است و دیدن و تماس و بوییدنش ایجاد نشاط و شادابی می کند. قدیمی ترها یادشان هست که وقتی دم دمای غروب، مادربزرگ ها بر روی دیوارهای کاهگلی خانه هایشان آب می پاشیدند، چه بوی خوشی برمی خاست و چه فرح و نشاطی در انسان ایجاد می شد.

 

مزاج غذاها

 

غذای انسان منحصر در خوردنی ها و نوشیدنی ها نیست:

 

الف: غذاهای دیداری: هر منظره ای که می بینیم دارای طبعی است و اثری متفاوت بر روی انسان می گذارد. دیدن بعضی صحنه ها انسان را دچار گرما و هیجان و شور می کند و بعضی صحنه ها، سردی و افسردگی و پژمردگی را به دنبال دارند.

 

ازجمله این موارد، تاثیرات واضح و شناخته شده رنگ هاست.

 

آبی و سبز، رنگهای متعادل( با گرایش بیشتر سبز به گرما و گرایش بیشتر آبی به سمت سرما)؛ زرد و قرمز، رنگهای گرم؛ و سفید و سیاه، رنگهای سرد هستند.

 

مثلا رنگ قرمز، طبعی گرم و مرطوب دارد و جالب اینجاست که خوردن بسیاری از گیاهان قرمز رنگ(عنّاب، انار، زرشک، زعفران و ...) در پاکی خون اثرگذار بوده و باعث ساخته شدن خون جدید می شود.(خون در اخلاط انسانی معادل هوا در ارکان است و طبعی گرم و تر دارد.) نکته جالب تر این که حتّی دیدن رنگ های قرمز هم در خونسازی موثر است.

 

مبحث رنگ شناسی در علوم جدید نیز پذیرفته شده در تدابیر درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

 

ب: غذاهای شنیداری: تمام اصواتی که انسان می شنود، دارای اثر بر روی مزاج او هستند. شنیدن تنها چند کلمه عاشقانه وجود انسان را مملو از گرما می کند و شنیدن جملات حاکی از تنفّر، او را سرد و کسل می کند. مجموعه کلمات محبّت آمیز و امیدآفرین، انسان را گرم می کنند و فحش ها و ناسزاها، او را به سردی می کشانند.

 

ج: غذاهای استشمامی: بوهای لطیف، سوزاننده، شیرین و اکثر بوهای خوش، طبع گرمی دارند امّا بوی عفونت، نا، کپک، ترشا و برخی از بوهای خوش( مثل بوی کافور) طبع سردی دارند. به همین نسبت هم این بوها روی انسان و بیماری های او تاثیرگزارند. مثلا کسی که در یک روز گرم تابستانی در یک واگن شلوغ مترو درحال عرق ریختن است، با استشمام بوی تند عطر یک همشهری دچار کلافگی می شود امّا همین بو در یک روز سرد زمستانی موجب آرامش و نشاط است. یکی از راه های مهم درمان افسردگی(که ناشی از سردی است) توصیه به بیمار برای استعمال بوهای خوش و گرم است.

 

د: غذاهای رفتاری: رفتارها ناشی از پندار انسانند، وهر پنداری نشأت گرفته از گرمی و یا سردی روان است. معمولا انسان گرم مزاج دارای پنداری مثبت و اندیشه های کارساز و روحی مقاوم و پابرجاست و انسان سرد مزاج دارای پنداری منفی و روحیه ای ضعیف و مأیوس است که موجبات تزلزل در کار و تلاش را فراهم می نماید.

 

کبر، حسد، حرص و آز و کینه و بخل، جلوه هایی از پندارهای سرد؛ و تواضع، مهر، بخشش، سخاوت و همنوع دوستی جلوه هایی از پندار گرم هستند. جالب اینجاست که مثلا بخل و ترس که رفتارهای سرد هستند، معمولا با هم و در یک انسان دیده می شوند و شجاعت و سخاوت، با هم.

 

هـ: غذاهای لمسی: پشم، با تماس با پوست انسان، طبع او را گرم می کند و پنبه، خنک. شب ادراری یک بیماری ناشی از سردی کمر است، بسیاری از کودکان اگر شبها روی تشک پشمی بخوابند کمتر دچار این مشکل می شوند درحالی که اگر روی تشک پنبه ای بخوابند، مشکلشان تشدید می شود.

 

سایر چیزهایی که با بدن ما در تماسند هم دارای مزاج خاص خود هستند و با بدن ما تعامل می کنند. تعامل یک لباس نخی طبیعی با بدن ما، یک تعامل سازنده است اما الیاف مصنوعی، هیچ گاه از سر سازگاری با بدن ما درنخواهند آمد و زمینه را برای خیلی از بیماری ها فراهم می کنند.

 

و: خوردنی ها و نوشیدنی ها: مزه های گرم، به ترتیب(از قوی به ضعیف) عبارتند از تندی، تلخی، شوری و شیرینی که این مزه آخر به تعادل بسیار نزدیک است. تـرتیب مزه های سرد نیز گس، قابض، ترش و بی مزه است. چربی مزه ای متعادل است.

 

شیرین : گرم و تر.

تلخی، شوری و تندی: گرم وخشک.

ترشی: سرد وخشک.

بی مزه و گس: سرد و تر.

 

تذکّر بسیار مهم

 

خواصی که برای عناصر چهارگانه و مزاج های حاصله از ترکیب آنها ذکر شد؛  در حالت طبیعی مورد انتظارند امّا در صورت غلبه رکن پنجم یعنی رکن یا عنصر معنوی بر آنها، هر رفتار خرق عادتی ممکن است مشاهده شود.( شفای بیمار با خوردن تربت حضرت سیدالشّهداء علیه السّلام، آثار درمانی آب نیسان، بَرد و سلام شدن آتش بر حضرت ابراهیم علیه السّلام، ...)

 

این مفهوم از اختصاصات طبّ اسلامی نسبت به طبّ سنّتی است که مفاهیم مزاج شناسی را بسیار وسیع و گسترده و قضاوت در مورد آنها را دقیق و موشکافانه می سازد.

 

برای مثال، یک بحث برجسته در طبّ اسلامی، مفهوم غذای حلال و طیّب، در برابر غذای حرام و شبهه ناک و خبیث است که تمام مفاهیم تغذیه ای را تحت تاثیر خود قرار می دهد و انواع تغییرات و تفاوت های مزاجی را در افراد باعث می شود.

 

 درواقع، از دیدگاه طب اسلامی، مزاج، بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی و معنوی در یک موجود است. برای مثال طبع غذایی که توسط یک انسان صالح و با مواد اولیه طیب و حلال تولید می شود و خلطی که از آن در بدن به وجود می آید، در شرایطی کاملا مساوی، با طبع و خلط حاصله از غذایی که توسط یک شخص ناصالح و از مواد اولیه غیر طیب و غیرحلال تولید می شود، حتما و حتما متفاوت است.

 

به جهت گستردگی این بحث، تنها به این تذکر بسنده می کنیم امّا تاکید می کنیم که طبابت صحیح و مؤثر، بدون احاطه بر این مفاهیم، ابتر خواهد ماند و لذاست که نیاز واقعی بشر، حکمت است نه طب.

 

***********************************************************

 

در نگارش این مقاله کمک گرفته ام از:

 

 

1- قانون ابن سینا.

2- سلامتی و مکاتب مختلف پزشکی؛ دکتر محسن ناصری.

3- یادداشت ها و جزوات دوره آموزشی موسّسه تحقیقات حجامت ایران.

4- TIM.IR

5- HAKIMABBAS.IR 

6- TABIB-KHORASAN.IR

7- RAVAZADEH.COM

8- برخی مصاحبه ها و تالیفات دکتر انوشیروانی، دکتر افراسیابیان و دکتر کردافشار.

9- سخنرانی های مزاج شناسی استاد خیراندیش.

10- تغذیه در طب ایرانی،اسلامی؛ دکتر غلامرضا کردافشاری؛ انتشارات نسل نیکان، چاپ سی و دوّم.

<


مرتبه
مرتبه
نظر و تجربه خود را برای دیگران ثبت کنید

تبلیغات ویژه

تجربه مادرانه
شما میتوانید در مورد موضوع زیر بحث و تبادل نظر کنید و در قسمت نظرات تجربه خود را با مادران در میان بگذارید :
موضوع انتخاب شده :
جدا کردن اتاق فرزندان
تجربه خودرا بنویسید
تبلیغات