top
آزمون های مزاج شناسی

آزمون های مزاج شناسی

کارگروه پزشکی پرتال جامع وتخصصی کودک: خصوصیاتی که در این مقاله و مقاله های بعدی به عنوان خصوصیات مزاج های مختلف انسانی معرّفی می شوند، در مزاج های کاملا نمونه(کلاسیک)، به هنگام سلامتی و در حال اعتدال قابل مشاهده هستند.

آزمون های مزاج شناسی

 

2- خصوصیاتی که در این مقاله و مقاله های بعدی به عنوان خصوصیات مزاج های مختلف انسانی معرّفی می شوند، در مزاج های کاملا نمونه(کلاسیک)، به هنگام سلامتی و در حال اعتدال قابل مشاهده هستند. اکثر افراد در طیف های بینابینی قرار می گیرند ولذا، تفسیر مزاج هر شخص، کاملا منحصر به فرد بوده؛ با عنایت به عواملی چون سن، جنس، نـژاد، سلامـتی، بیماری و ... صورت می پذیرد. همچنین اگر مقاله های قبلی را خوانده باشید متوجه می شوید که در این گونه مقالات، مزاج سرشتی مورد بحث قرار می گیرد و در تفسیر نکات مزاجی خود و اطرافیان، باید به تفاوت این مزاج با سایر انواع تقسیم بندی های مزاج(صحّی، مرضی، عضوی، سنّی و ...) دقّت کنید.

 

همچنین باید توجّه داشت که عوامل فرهنگی، تربیتی، معنوی و ... می توانند رفتارها و خصوصیات مبتنی بر مزاج را دستخوش تغییرات اساسی کنند.

 

3- مزاج شناسی، بحثی استدلالی و عینی است نه بحثی ذهنی و حفظ کردنی. مثلا اگر شما به رفتارهای طبیعی آب دقّت کنید خیلی از خصوصیات جسمانی فرد بلغمی(که مزاجی سرد و مرطوب و شبیه آب دارد) برایتان روشن خواهد شد. به نظر بنده، انس دائم با این گونه تفکّر و نگرش دنیا از منظر مزاج شناسانه، بهتر از هر درس و بحثی، شما در این دانش، مسلّط و عالم خواهد کرد.

 

4- مزاج شناسی از بنیادی ترین علوم در طبّ سنّتی است امّا علیرغم این مساله، تسلّط استادانه و استفاده کاربردی صحیح از آن، بسیار دشوار و محتاج ممارست و مطالعه و تمرین خستگی ناپذیر است. متاسفانه در شرایط فعلی، مدعیان مزاج شناسی بسیارند امّا اساتید واقعی، معدود. به این نکته توجه داشته باشید و با خواندن چند مقاله، به فکر تشخیص و درمان نیفتید.

 

5- به همان دلیل فوق الذّکر، اختلاف نظرهای کوچک در بین اساتید این رشته بسیار شایع است و تفاسیر متفاوت از مزاج ها به فراوانی دیده می شود. در این مقاله سعی شده است که بهترین ها و صحیح ترین ها جمع آوری شوند و در موارد اختلافی، با تکیه بر تفکر و تجربه نگارنده، بهترین نظر از بهترین اساتید گزینش شود؛ اگرچه ادعای بی غلط بودن این مقالات را نداریم و تذکرات اهل فن را استدعا داریم.

 

6- یک نکته بسیار بسیار مهم این است که هر مزاجی، دارای خوبی ها و بدی هایی است و این تفکر که فلان مزاج خوب است و فلان مزاج، بد، از اساس باطل و اشتباه است. هر شخصی با هر مزاجی در برخی زمینه ها دارای استعداد و توانایی است و در بعضی مسائل، دچار مشکل و دشواری که باید استعدادها را پرورش دهد و بر ناتوانی ها فائق آید. مثلا همان قدر که یک فرد بلغمی باید برای درمان روحیه تنبل و کسل خود تلاش کند، یک فرد صفراوی هم برای کنترل مشکل غضب و پرخاشگری خویش در عذاب است. حتّی در نحوه سلوک الی الله و مسائل عبادی هم این تفاوت ملحوظ است و مثلا بعضی استعداد سلوک عقلانی و علمی و برخی توان سلوک قلبی و حبّی بیشتری دارند.

 

7- موارد مطرح شده در این سری مقالات، نمونه و برگزیده هستند و بقیه را به مطالعه و تفکر بیشتر شما واگذار می کنیم. مثلا در قسمت معرفی غذاهای سازگار و ناساگار، طبیعتا به چند مورد از هر کدام بسنده کرده ایم.

 

8- ناسازگاری غذاها، اغلب مواقع، نسبی و به معنای پرهیز و کم خوری است و نه منع مطلق. با این حال بهتر است در هر مورد با پزشک معالج خود مشورت کنید.

 

9- این مقالات با رویکردی صرفا علمی و مبتنی بر نظرات طبّ سنّتی ایرانی نگاشته شده اند و به همین جهت ممکن است تفاوت های ظریفی در بعضی موارد با توصیه های اسلامی داشته باشند. مثلا توصیه اسلام به کم خوابی عمومی در شب و پرهیز مطلق از خواب روز( به استثنای خواب قیلوله) است اما در این مقالات ممکن است در برخی مزاج ها توصیه هایی در مورد بیشتر شدن خواب شب یا خوابیدن در طول روز شده باشد. طبیعتا هرکس که بتواند خود را از قیود مزاجی خویش رها کند و به تهذیب نفس بپردازد، می تواند فارغ از این توصیه ها، تدابیر والای اسلامی را مبنای حفظ سلامتی خویش قرار دهد.

 

10- این تفکّر که ما در گرو مزاج خویش هستیم از اساس، باطل و ناصواب است. در موقف حساب، از ما نخواهند پذیرفت که مثلا چون مزاجم صفراوی بوده با غضب های بیجای خود دل مردم را رنجانده ام یا چون مزاجی بلغمی داشته ام، نمازهای صبحم قضا شده است. این گونه مشکلات تنها آزمون هایی برای ما هستند و هر کس می تواند با تهذیب و تادیب نفس بر آنها فائق آید. در واقع، این نحو مشکلات مزاجی، برای ما طراحی شده اند تا با حل و غلبه بر آنها، راه سلوک الی الله را بر خود بگشاییم و هیچ کس نمی تواند معترض آنها باشد چراکه خداوند سبحان؛ جلّ وعلا، با علم کامله و فضل واسعه خویش، برای هر کس، بهترین شرایط جسمی و روحی را برای صعود به مراتب والای انسانی فراهم ساخته است. طبیعتا استعدادهای مزاجی هر شخص نیز از نعماتی است که در صورت عدم استفاده صحیح، موجبات وزر و وبال انسان در نزد ملیک مقتدر خواهند شد.

 

مزاج شناسی کاربردی

 

از آن چه در مقالات فوق بیان شد تصویری کلّی و اوّلیه از مزاج شناسی حاصل می شود که در صورت ممارست و تمرین، کم کم به مهارت هایی عملی تبدیل خواهند شد. درواقع، بهترین راه شناخت مزاج انسان ها، تداوم نگرش مزاج شناسانه به پدیده هاست. کسی که عادت می کند در پس هر اتفاق جسمی، روحی و یا طبیعی به دنبال دلیلی مبتنی بر مزاج شخص یا اشیاء باشد، پس از مدّتی ملکه ای را در وجودش خواهد یافت که مطابق آن، تفسیر مزاج شناسانه هر پدیده ای، بدون زحمت زیاد در فکرش شکل خواهد گرفت و این بهترین راه تسلّط بر علم فخیم مزاج شناسی است.

 

در کنار این راه کار اصلی، روش های دیگری برای آسان سازی این علم برای عموم ابداع شده است تا ایشان بتوانند به صورتی کاربردی از این علم بهره بگیرند. در این مقاله به برخی از این موارد اشاره خواهد شد.

 

الف- معیارهای کاربردی

 

در کتب طبّ سنّتی ده معیار عمومی برای تشخیص مزاج مورد بحث قرار می گیرند که در این جا آنها را ذکر می کنیم. این 10 معیار، معیارهایی عمومی تر و ساده ترند و بحث مفصّل در مورد معیارهای تخصّصی تر مانند نبض از حیطه این بحث خارجند.

 

مجدّدا تذکّر می دهیم که ممکن است بر اساس دلایل مختلف افراد دچار غلبه خلط و سوء مزاج باشد، لذا برای تشخیص مزاج جبلی یک فرد بهتر است حالات و علائم تشخیص مزاج در سنین پائین تر مورد بررسی قرار گیرد که یکی از بهترین راه های آن پرسش از پدر و مادر در مورد خصوصیات دوران کودکی شخص است.

 

مثلا ممکن است خانمی دارای مزاج جبلی گرم و تر باشد ولی بعد از بارداری جنین دختر و زایمان به روش سزارین دچار غلبه سردی شود. این شخص از ویژگی های قبل از بارداری خود می تواند پی به مزاج جبلی خویش ببرد و از تغییراتی که در بدنش به وجود آمده،  پی به نوع خلطی که به غلبه آن دچار شده است برده بر اساس نوع سوء مزاج، تدابیر مربوطه را برای رسیدن به اعتدال انجام دهد.

 

همچنین ممکن است خلطی دارای مزاج متفاوت با مزاج جبلی فرد تنها بر یکی از اعضای بدن غلبه نماید. مثلاً فردی دارای مزاج جبلی گرم و خشک، ممکن است دارای غلبه بلغم در سر(مثل بعضی انواع سینوزیت) یا مفاصل(مثل برخی انواع روماتیسم) گردد.

 

عناوین معیارها

 

1-  ملمس(لمس)

2- گوشت وچربی

3- رنگ پوست بدن

4- مو

5- هیأت وشکل اعضاء

6- سرعت انفعال اعضاء

7- خواب و بیداری

8- کلیه افعال بدن(دلائل افعال)

9- کیفیت دفع فضولات بدن

10- انفعالات نفسانی

 

شرح موارد ده گانه

 

1- ملمس: یعنی آن چه که در لمس بدن و پوست شخص بروز دارد. برای تشخیص دقیق، فرد معاینه کننده یا باید معتدل المزاج باشد یا آن که توجّه دقیق به وضعیت مزاجی خودش داشته باشد. مثلا یک فرد صفراوی در لمس پوست یک فرد دموی ممکن است احساس خنکی داشته باشد درحالی که این مساله نسبی است و درواقع، آن فرد دموی، گرم مزاج است نه سردمزاج و تنها نسبت به شخص معاینه کننده خنک تر است.

 

اگر فرد معتدل المزاج در لمس، پوست فرد را:

 

- گرم احساس کند، این فرد گرم مزاج است.

- سرد احساس کند، این فرد سرد مزاج است.

- اگر در لمس آن را نرمتر از حد طبیعی بیابد، دلالت بر رطوبت مزاج می کند.

- اگر در لمس آن را سفت تر از حد طبیعی بیابد، دلالت بر خشکی مزاج دارد.

 

نکته مهم در مورد این معیار آن است که فرد معاینه کننده باید توجّه ویژه ای به وضعیت آب و هوایی منطقه و حتّی فصل نیز داشته باشد چراکه این موارد هم تاثیر واضحی بر نتیجه معاینه او از فرد معاینه شونده می گذارند.

 

2- گوشت و چربی:

 

اگر فرد فربه باشد اما غلبه واضح در بدن او با گوشت(عضله) باشد، دلالت بر گرمی و تری او دارد و اگر غلبه با چربی باشد، دلالت بر سردی  و تری او دارد.

اگر شخص، لاغر و کم چربی باشد ولی عضلات او به خوبی به چشم بیایند؛ گرم وخشک است و اگر از چربی و عضله، هردو، بی بهره باشد سرد و خشک است.

 

3- رنگ پوست بدن:

 

سفیدی پوست بدن: نشانه کم خونی و مزاج، کمی مایل به سردی می باشد.

رنگ گچی: سردی و تری(بلغم) را می رساند.

زردی پوست: نشانه صفرا (گرمی وخشکی) است.

رنگ زرد کمی مایل به قرمزی: نشانه وجود خون غیر طبیعی در بدن است.

قرمزی پوست بدن: نشان از گرمی و پر خونی دارد.

تیرگی پوست: نشانه خون غیر تمیز و استعداد غلبه سودا است.

رنگ بادنجانی کدر(کمودت): نشانه خشکی و سردی (سودا) است.

 

4- مو:

 

یکی از فضولات بدن است که نوع کیفیت و حالات آن برای شناسایی نوع مزاج به عنوان یک معیار مورد استفاده قرار

می گیرد:

 

الف)سرعت رشد مو:

 

اگر سرعت رشد مو زیاد باشد، نشانه گرمی مزاج است.

اگر سرعت رشد مو کم باشد، نشانه سردی مزاج است.

اگر رشد مو خیلی خیلی سریع باشد، دلیل گرمی و خشکی مزاج است.

 

ب) پر مویی یا کم مویی بدن:

 

پر مویی بدن، دلیل گرمی مزاج است.

کم مویی بدن، دلیل سردی مزاج است.

 

ج) نازکی و کلفتی مو:

 

نازکی مو، دلیل سردی و تری است.

کلفتی مو، دلیل گرمی و خشکی است.

 

د) جعودت وصافی مو:

 

موی مجعد، نشانه گرمی وخشکی است.

موی صاف ولخت، نشانه سردی وتری است.

 

هـ) رنگ مو:

 

موی سیاه، دلیل گرمی و خشکی است.

سفیدی مو، سردی و تری را نشان می دهد.

 

5-  شکل اعضاء:

 

الف- موارد ذیل بیانگر گرمی مزاج است:

 

- قفسه سینه پهن و بزرگ.

- اندامهای درشت.

- عروق برجسته و قابل مشاهده.

- نبض عظیم و قوی.

- عضلات کلفت و بزرگ.

- عضله خیلی به مفصل چسبیده و تاندونش کوچک است.

 

عکس موارد فوق دلالت بر مزاج سرد می کند.

 

ب- موارد ذیل بیانگر خشکی مزاج و عکس آن دلیل رطوبت مزاج است:

 

- چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده.

- مفاصل قابل مشاهد و برجسته.

-  غضروف های حنجره و بینی و... برجسته و واضح است.

 

6- سرعت انفعال اعضاء:

 

اگر عضوی در بر خورد با گرما وسرما و خشکی و رطوبت زود از آن اثر پذیرد دلیل غلبه آن مزاج است. مثلاً اگر در گرما (خوراکی، موضعی و ...) زود گرم شود، دلیل بر گرمی مزاج می باشد.

 

7- خواب و بیداری:

 

خواب زیاد، دلیل سردی و تری مزاج است.

خواب کم و بیداری زیاد، دلیل خشکی و گرمی مزاج است.

خواب و بیداری معتدل ، نشانه اعتدال مزاج است.

 

8- افعال طبیعیه صادره از بدن:

 

اگر افعال بدن(سرعت رشد، رویش دندان، بلوغ، افعال مربوط به کبد، قلب، مغز و ...) سریع تر از حد طبیعی خود صورت گیرد، دلیل بر گرمی مزاج و اگر کند تر صورت گیرد دلیل بر سردی مزاج می باشد.

 

9- دفع فضولات:

 

فضولات بدن شامل ادرار (بول)، مدفوع(براز)، عرق، مو، ناخن، خون حیض، مایع منی و ... است.

مثلا اگر رنگ مدفوع یا ادرار، تیره تر یا بدبوتر از معمول باشد، دلالت بر گرمی مزاج دارد. بی رنگ بودن یا کم بودن فضولات و بو نداشتن آنها، دلالت بر سردی مزاج می کند.

 

10- کارها و رفتارهای نفسانی:

 

الف- موارد ذیل دلالت بر گرمی مزاج دارد و عکس این حالات نشان از سردی مزاج دارد:

 

- حسن ظن.

- امیدواری.

- جوانمردی و غیرت.

- بالا بودن استعداد فهم مطالب.

- جنب وجوش، نشاط و پر حرکتی.

- تصمیم گیری سریع و عدم تردید در تصمیم ها.

- زیرکی.

- سنگدلی.

- بی قراری و عجله.

- وقاحت و پررویی.

- پرحرفی.

 

ب- ثبات انفعالات: مثل یکدنگی، ثبات رضایت از چیزی، ثبات در حافظه و دلیل بر خشکی مزاج است.

امّا زوال و ناپایداری انفعالات دلالت بر رطوبت مزاج دارد.( حافظه کم،  ناپایداری سریع خلقی و ارادی در اتفاقات، هر روز یک احساس و تصمیم داشتن و حزب باد بودن، از هر چیزی یک لحظه راضی و یک لحظه ناراضی بودن)

 

ب- جدول مقایسه مزاج ها

 

 

     مــــزاج هـــا

خـصـوصـیـات 

سوداوی 

بلغمی 

دموی 

صفراوی 

رنـگ چـهـره 

تیره 

سفید 

سرخ 

زرد 

رنـگ چـشـم 

کدر 

سفید و بی فروغ 

سرخ 

زرد 

مــوی ســر 

پرمو با موهای تیره و ضخیم 

سفیدی زودرس مو 

موی معمولی، ریزش مو، طاسی 

پرمو، ریزش مو، طاسی 

مـوی بــدن 

پرمو با موهای تیره و ضخیم 

بی مو 

پرمو 

کم مو 

هــیــکـل 

لاغر، باریک و خشک(جرّه) 

چاق و درشت 

تنومند، چاق و درشت 

لاغر، باریک و خشک 

ترشّحات بینی 

عادی 

رقیق و فراوان 

عادی 

کم و خشک 

تــعریــق 

کم 

زیاد و سرد 

زیاد و گرم 

کم 

کنش کرداری 

کند، آرام، کم انرژی و منظّم 

 بسیارکند، آرام، کم انرژی و منظّم 

پرانرژی، نامنظّم   

پرانرژی، نامنظّم، چالاک و سریع   

کنش پنداری 

وسواسی، دودل، منفی گرا، شکّاک، درون گرا، حسّاس، محتاط، یکدنده و بدون انعطاف. 

منفی گرا، درون گرا، واقع گرا، فراموشکار، کندذهن، بی اراده و تحت تاثیر، حسّاس، مستعد افسردگی، محتاط ، خودخور.  

خوش بین، خنده رو، شجاع، جسور، بـانـشـاط، راحت و بی قید.  

تیزهوش، حاضرجواب، متهوّر، عصبانیت های آنی، کلّه شق و یکدنده. 



مرتبه
مرتبه
نظر و تجربه خود را برای دیگران ثبت کنید

تبلیغات ویژه

تجربه مادرانه
شما میتوانید در مورد موضوع زیر بحث و تبادل نظر کنید و در قسمت نظرات تجربه خود را با مادران در میان بگذارید :
موضوع انتخاب شده :
جدا کردن اتاق فرزندان
تجربه خودرا بنویسید
تبلیغات