گاهی اوقات والدین کودکان در مورد خطراتی که ممکن است ورزش شدید برای سلامت فرزندان آنها داشته باشند، نگرانیهای جدی دارند. این نگرانیها بیشتر حول و حوش فشار ورزش بر روی قلب کودک و پیامدهای آن، آسیبهای عضلانی اسکلتی ناشی از استفاده مفرط، آسیبهای صفحه رشد، اثرات نامطلوب بر تکامل روانی و احتمال وقوع گرمازدگی هستند. متأسفانه مطالعات زیادی در این موارد انجام نشدهاند و پیامدهای کوتاهمدت و درازمدت تمرینات شدید در کودکان نیازمند بررسی بیشتر هستند.
همیشه این سؤال از سوی والدین مطرح میشود که بچهها باید از چه سنی ورزش کنند و چه زمانی برای شروع فعالیت در رشتههای ورزشی خاص مناسب است. پاسخ به این سؤال به سادگی مقدور نیست، چرا که سن شناسنامهای دقیقاً نشانه بلوغ جسمی و روحی افراد نمیباشد و همچنین موارد متعددی از جمله ویژگیهای اجرای فعالیت ورزشی و خصوصیات فردی در پاسخ دخیل خواهند بود. اما به طور معمول میتوان مطالب زیر را در نظر گرفت:
توصیة عمومی این است که شروع فعالیت ورزشی در کودکان به توسعة مهارتهای پایه حرکتی مانند دویدن، پریدن، پرتاب کردن، حفظ تعادل و … اختصاص یابد و عموماً شروع فعالیتهای تخصصی از سنین پایین توصیه نمیشود. هرچند شروع زودرس فعالیتهای تخصصی ممکن است کودک را در رشتة تخصصی به رشد سریع برساند، اما این رشد ماندگار نبوده و به سرعت به افول خواهد انجامید. سازمان جهانی بهداشت و فدراسیون جهانی پزشکی ورزشی سن مناسب فعالیتهای ورزشی کودکان را 18-5 سال دانسته و تأکید دارند که تمرینهای تخصصی قبل از 10 سالگی آغاز نگردد.
به طور کلی شاید بتوان به این شکل توصیه کرد که ورزش از سن 6-5 سالگی با آموزش مهارتهای حرکتی شروع شود و در سنین 15-14 سالگی فرد به فعالیتهای تخصصی بپردازد و به این نحو ورزشکار در 18-17 سالگی وارد مرحلة اوج توانایی اجرای فعالیتهای ورزشی میگردد. به نظر نمیرسد جنس پسر و دختر در این زمینه متفاوت باشند. بر این مبنا ورزش پایه ژیمناستیک البته به شکل آموزش مهارت و نه رقابت و تمرین حرفهای از سنین 6-5 سالگی و ورزش رزمی کاراته در سنین بالاتر قابل شروع هستند.
کودکان باید همیشه به سوی ورزشهایی هدایت شوند که با قدرت و استعداد آنها متناسب باشند. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به شلی عمومی رباطهای بدن، باید تشویق شوند تا به جای پرداختن به ورزشهایی نظیر بسکتبال که با تغییر مسیر مکرر همراه هستند، به انجام شنا یا دوچرخهسواری بپردازند. در برهههای رشد سریع اغلب استعداد به آسیبهای خاص افزایش مییابند و تغییر موقت برنامه به فعالیتهای کمبرخورد میتواند از وقوع آسیب در این زمانها پیشگیری نماید.
امنیت و بیخطر بودن ورزش در کودکان اهمیت چشمگیری دارد و رعایت احتیاطات لازم خطر را به حداقل خواهد رساند. کودکان باید از تجهیزات مناسب برای هر ورزش از جمله کفش ورزشی خوب استفاده کنند. استفاده از کلاه ایمنی در دوچرخهسواری یک ضرورت است. مناطق بازی باید خالی از اشیاء زاید و فاقد پستی و بلندی باشد.
حرکات کششی و گرم کردن برای تقلیل کشیدگیهای عضلانی و آسیبهای مشابه باید به یک پیشنیاز همیشگی برای ورزش بدل شوند.
استخوانهای کودکان اغلب با سرعت بیشتری نسبت به عضلات و تاندونهای مجاور رشد مینمایند. صفحات رشد هم با سرعتهای متفاوت رشد میکنند. 70% رشد اندامهای تحتانی در صفحات رشد زانو به وقوع میپیوندند. این عوامل زمینه را برای سفتی عضلانی در کودکان و نوجوانان به ویژه در عضلات ران مساعد میسازد.
نباید از مسائل بهنظر ساده ولی بااهمیت غفلت کرد. شایعترین و شدیدترین آسیبهای زمان تفریح کودکان در اثر وسائط نقلیة موتوری ایجاد میشوند. نواحی ورزش و بازی باید دور از تردد خودروها باشند و انجام اقدامات ایمنی در موارد پیادهروی و دوچرخهسواری باید مورد تأکید قرار گیرند. خطر آسیب به هنگام تردد به زمینهای بازی بسیار بیشتر از خطر خود بازی میباشد.
حتماً باید به کودکان در مورد حفاظت از آفتاب و گرما تذکر داده شود. کودکان نظیر بزرگسالان باید به هنگام ورزش در محیط روباز از ضدآفتاب استفاده کنند. باید توجه داشت که به خاطر جثة کوچکتر، احتمال بروز کمآبی بدن در کودکان بیشتر است. به همین جهت باید به کودکان آموزش داده شود که قبل و بعد از ورزش و در طی فعالیتهایی که بیش از 30-20 دقیقه به طول میانجامند، مایعات بنوشند و برای مصرف مایعات منتظر ایجاد تشنگی نباشند.