اختلالات گوارشی از جمله مشکلات شایع طب کودکان هستند. تشخیص بیماریها و تظاهرات مربوط به گروه های سنی خاص مهم است. تظاهرات شایع بسیاری از بیماریهای دستگاه گوارش (چه خوش خیم و چه بدخیم) شامل درد شکم، اسهال، تهوع، یبوست و خونریزی گوارشی است. کولیک و درد شکمی شایعترین علت مراجعه کودکان و نوجوانان به پزشک است. درد شکمی به انواع احشایی، سوماتیک و ارجاعی تقسیم بندی می شود. نکات مهم در ارزیابی درد شکمی شامل حاد یا مزمن بودن آن است. سن کودک، محل درد، زمان و دفعات وقوع درد، مدت و ماهیت آن مهم است. وجود یا عدم وجود علائمی نظیر کاهش وزن، تب، استفراغ، نفخ، اسهال، خون و شن در مدفوع، وجود بیماری همزمان یا سابقه ترومای اخیر نیز اهمیت دارد.
یکی دیگر از تظاهرات بالینی شایع در بیماریهای دستگاه گوارش اسهال می باشد که از نظر فیزیولوژیک 6 مکانیسم مختلف در ایجاد آن دخیلند. بطور مثال بعضی از باکتریها با افزایش سطح آدنوزین مونوفسفات حلقوی باعث مهار جذب آزادانه کلرور سدیم و ترشح کلر از مخاط روده شده و در نتیجه اسهال ترشحی ایجا می کنند.
التهاب، حرکات غیر طبیعی روده و عفونتهای مختلف باکتریایی و ویروسی از سایر علل ایجاد اسهال بشمار می رود. گرفتن شرح حال دقیق که شامل اطلاعات محیطی (مسافرت کودک، تماس با حیوانات، مصرف غذا و اپیدمی هایی که منشاء مشترک داشته اند)، مصرف آنتی بیوتیک، معاینه فیزیکی کودک و بررسی مدفوع از نظر گویچه های سرخ و سفید از عوامل کمک کننده در درمان اسهال می باشد.
البته لازم به ذکر است در صورت عدم وجود عوامل باکتریایی و توکسینها در کودکانی که دچار کاهش وزن، تبو درد شکمی هستند احتمال وجود بیماریهای التهابی روده نیز وجود دارد. جهت درمان اسهال علاوه بر ازبین بردن عوامل ایجاد کننده (از جمله بکار بردن داروهای شیمیایی یا طبیعی وگیاهی) الکترولیتها و آب بدن کودک نیز باید اصلاح گردد.
یبوست، کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج و دفع مدفوع خشک وسفت را شامل می شود. خودداری ارادی کودک که ممکن است ناشی از رفتار خشونت آمیز هنگام یادگیری اجابت مزاج و یا احساس درد در هنگام دفع مدفوع باشد، شایعترین علت یبوست بعد از دوران نوزادی می باشد.
استفراغ یکی از علایم شایع بیماریهای اولیه دستگاه گوارش و نیز بیماریهای سیستمیکی که عوارض گوارشی دارند، در اطفال می باشد. جهت تشخیص افتراقی انواع استفراغ، سن کودک یکی از عوامل تعیین کننده می باشد. در دوره نوزادی ناهنجاریهای مادرزادی، در شیرخوارگی پرخوری، گاستروانتریت، رفلاکس معده به مری، حساسیت غذایی و عدم تحمل پروتئین شیر، در بچه ها و نوجوانان، گاستروانتریت، عفونت سیستمیک، آپاندیسیت، مصرف مواد توکسیک، پرخوری عصبی و بیماریهای التهابی روده، شایعترین علل استفراغ و رگورژیتاسیون است.
برفک در شیرخواران کوچک شایع بوده و شامل ظهور پلاکهای سفید رنگ بروی مخاط دهان و حلق می باشد. بمنظور جلوگیری از ایجاد دوباره برفک بهتر است سر شیشه و اسباب بازیهای کودک هر روز جوشانده شود.
