آنفولانزا یکی از عفونت های ویروسی دستگاه تنفس می باشد که توسط ویروسی به همین اسم ایجاد می شود. ویروس آنفولانزا سه نوع دارد:
ـ ویروس نوع آ و ب: این دو نوع ویروس علائم بسیار شدیدی دارند و مسئول همه گیری آنفولانزا در جامعه می باشند و بعلت اینکه مداوم در حال تغییر می باشند هر سال نوع جدیدی از این ویروسها بوجود آمده و در سراسر جهان پخش می شود و باعث ابتلا افراد به آنفولانزا می شوند و دستگاه ایمنی هم بخاطر همین تغییر ویروس، قادر به شناسایی ویروس نشده و بدن دوباره به این بیماری مبتلا می شود مگر اینکه فرد سالانه واکسن آنفولانزا را که مربوط به گونه های همان سال است را تزریق کرده باشد.
ـ نوع ث که یک بیماری خیلی خفیف می دهد (مثل سرماخوردگی) و یا گاهی عفونت با آن بدون علامت می باشد و هرگز باعث همه گیری و اپیدمی نمی شود.
ویروس نوع آ علاوه براینکه شدیدترین همه گیری را به وجود می آورد، علاوه بر انسان می تواند حیوانات را نیز بیمار کند ولی انواع ب و ث فقط باعث بیماری در انسان می شوند.
تعداد حملات در کودکان نیز از بزرگسالان بیشتر است و شیوع بیماری با آغاز فصل سرما زیاد شده و ویروس در عرض دو تا سه هفته در جامعه گسترش یافته و سپس باعث همه گیری می شود که دو تا سه ماه ادامه دارد و با گرم شدن هوا بیماری با همان سرعتی که شروع شده بود پایان می یابد.
این بیماری به علت شدتی که دارد باعث تحمیل هزینه های زیاد به جامعه می شود که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
غیبت دانش آموزان از مدرسه، غیبت کارمندان از محل کار خود، ابتلا به عوارض شدید این بیماری مثل سینه پهلو و احتیاج به بستری فرد و همچنین هزینه های بیمارستانی به وی واختلال در سایر فعالیتهای روزانه فرد.
علائم و نشانه ها
علائم در بزرگسالان
اگر شما دچار نوع خفیف آنفولانزا شدید، علائم آن نیز ممکن است شبیه به سرماخوردگی ساده باشد ولی معمولاً علائم این بیماری شدید بوده و شامل موارد زیر است:
ـ تب: معمولاً بالای سی و هشت و سه دهم درجه بوده و در عرض بیست و چهار ساعت ایجاد شده و برای سه روز (بین یک تا پنج روز) باقی می ماند.
ـ سر درد: معمولاً در تمام نواحی سر احساس می شود و گاهی فقط در جلوی سر احساس می شود.
ـ بدن درد: تمام قسمت های بدن خصوصاً پاها و کمر دردناک هستند.
ـ گلودرد: که حدود سه تا روز ممکن است طول بکشد.
ـ آبریزش بینی: که گاهی تا یک هفته بطول می انجامد.
و سایر علائم مثل سرفه خشک ، بی اشتهائی، لرز، خستگی، قرمزی و التهاب مخاط گلو و بینی.
البته بیشتر بیماران در عرض یک تا دو هفته از آنفولانزا بهبود پیدا می کنند ولی بعضی (خصوصاً افراد سالمند ) ممکن است برای مدت طولانی احساس خستگی را حتی پی از اینکه سایر علائم رفع شد، داشته باشند.
علائم در کودکان
در کودکان تب بالاتر از بزرگسالان است و معمولاً بین سی و نه و چهار دهم تا چهل و پنج دهم درجه می باشد. البته در کودکان قبل از مدرسه و نوزادان بعلت اینکه علائم آنفولانزا بسیار شبیه به سایر ویروس هائی که درگیری تنفسی می دهند می باشد، تشخیص دقیق آنفولانزا مشکل است ولی در هر صورت باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
تب، سردرد، اسهال، احساس ضعف، خستگی، خواب آلودگی، تحریک پذیری بیش از حد، کاهش اشتها، استفراغ، احساس خستگی، آبریزش بینی، احتقان بینی، سرفه و گلودرد
در ابتدا ممکن است والدین با خستگی بیش از حد کودک خود در انجام فعالیت های روزمره و بازی کردن روبرو شوند و یا ممکن است متوجه بی اشتهایی او در خوردن غذاها گردند.
تشخیص
تشخیص بیماری عمدتاً کلنیکی است و پزشک با توجه به همه گیری آنفولانزا در جامعه و علائم بیمار خود، این تشخیص را مطرح می کند ولی چون افتراق عفونت ویروس آنفولانزا از سایر ویروس های درگیر کننده سیستم تنفس مشکل است گاهی از روش های آزمایشگاهی برای تشخیص بیماری می توان استفاده کرد مثلاً در آزمایشگاه های مجهز می توان از کشت ویروس برای نمونه ترشحات بینی و حلق و در جهت تشخیص نوع ویروس استفاده کرد.
درمــان
پیش از شروع این بحث لازم است اشاره کنیم گرچه علائم آنفولانزا شدید است ولی در صورت عدم درمان، اکثر موارد آن پس از مدتی بهبود می یابند چون این بیماری جزء بیماری های خود محدود شونده می باشند ولی درمان آن علاوه بر کاهش دوره بیماری و تخفیف علائم آن، از عوارض بیماری نیز جلوگیری می کند.
داروهائی که باعث کاهش علائم و شکایات بیمار می شوند. مثل سرماخوردگی، در آنفولانزا نیز می توان از داروهای بدون نسخه برای تخفیف علائم بیماری پس از شروع بیماری و در طی دوره آن استفاده کرد. برای تب و درد از استامینوفن (آسپرین زیر هجده سال ممنوع است بخاطر احتمال ایجاد بیماری کبدی) و برای احتقان بینی، سرفه و ترشحات بینی از ترکیبات حاوی ضد احتقان و آنتی هیستامین می توان استفاده کرد.
علاوه بر موارد بالا استفاده از مایعات کافی در طول روز و تغذیه مناسب برای بهبود سریع و جلوگیری از حالت کم آبی در بدن لازم است. همچنین استراحت در بستر نیز توصیه می شود. قابل ذکر است که تجویز دارو فقط باید با تجویز پزشک صورت گیرد چون داروهای مورد استفاده می تواند عوارض شدیدی داشته باشد.
پیشگیری از آنفلوآنزا
آنفلوآنزا اگرچه یک بیماری مسری است، اما می توان با رعایت نکاتی ساده از بروز و شیوع آن پیشگیری کرد:
شستن دست ها با آب و صابون
- دست های کودک خود را پس از تماس با آلودگی ها با آب و صابون بشویید و همیشه دست های او را تمیز نگه دارید. همان طور که می دانید کودکان مدام دست های خود را به دهان و چشم های خود می زنند.
معمولا پس از انجام بازی های کودکانه، دست های کودکان کثیف می شود و باید آن را با آب و صابون شست. تکرار این رفتار توسط پدر و مادر منجر به تبدیل این رفتار به عادت در کودکان می شود و سبب می شود تا کودکان در سنین بزرگسالی نیز دست های کثیف خود را بشویند و از انتقال انواع بیماری ها از دیگران به خودشان جلوگیری کنند.
- اگر به یک مهمانی رفتید و فهمیدید که کسی در آن جمع بیمار است، کودک خود را از او دور نگه دارید و در صورت امکان از بردن کودک خود به این مجالس خودداری کنید، زیرا کودکان خیلی زود بیماری اطرافیان را می گیرند.
- می توانید کودک خود را از سن شش ماهگی به بعد، نسبت به آنفلوآنزا واکسینه کنید. البته باید پزشک این کار را تجویز کند و تزریق این واکسن هر سال باید تکرار شود.
- سعی کنید اسباب بازی های کودک خود را به طور مداوم بشویید. اسباب و لوازمی که کودک بیشترین میزان تماس را با آنها دارد، مانند لباس های کودک، ملافه های خواب، بالش خواب و ... را به طور مرتب بشویید.
استفاده از داروهای ضد ویروس آنفولانزا
این داروها بشرطی که در چهل و هشت ساعت اول پس از شروع بیماری مصرفشان آغاز شود، بیشترین تأثیر را هم در کاهش طول مدت بیماری (حداقل یکروز طول دوره بیماری را کاهش می دهند) و همچنین کاهش شدت علائم در طول مدت ابتلا بیماری را خواهند داشت و هر چه این داروها زودتر شروع شوند، نتایج بهتری را برای بیمار خواهند داشت. از این داروها به چهار مورد زیر اشاره می کنیم.
دو داروی اول جزء داروهای جدید بوده که هم روی ویروس آنفولانزای آ و هم آنفولانزای ب مؤثر هستند، در حالیکه داروهای سوم و چهارم که قدیمی تر هستند فقط روی آنفولانزای نوع آ مؤثر هستند. از بین داروهای موفق Oseltamivir کمترین عوارض گوارشی را دارد و امروزه بیش از سایر داروهای ضد آنفولانزا نسخه می شود.
واکسن های آنفولانزا
امروزه دو نوع واکسن برای آنفولانزا وجود دارد یکی فرم تزریقی و دیگری واکسن اسپری بینی کلاً واکسن آنفولانزا، بهترین وسیله برای پیگشیری از آنفولانزا می باشد و بهترین زمان تزریق آن از مهر ماه تا نیمه آبان است. البته واکسن در هر زمانی در فصل شیوع آنفولانزا می تواند تزریق شود، حتی وقتی که ویروس کاملاٌ در جامعه شما پخش شده باشد. در ضمن شما سالانه به تزریق واکسن نیاز خواهید داشت برای این که ویروس مداوماً در حال تغییر خصوصیات خود بوده و برای همین هر سال باید توجه به خصوصیات جدید ویروس، واکسن جدید برای جلوگیری از بیماری روانه بازار گردد.
بعلت همین کوتاهی عمر واکسن آنفولانزا و دردسر تزریق سالانه آن، این واکسن فقط برای کسانیکه در گروه پر خطر قرار گرفته و ممکن است دچار عوارض وخیمی شوند استفاده می شود، این افراد شامل:
ـ افراد بالای شصت و پنج سال
ـ تمام کودکان بین شش تا بیست و چهار ماه
ـ کودکان و افراد بزرگسالان بین دو تا شصت و چهار سال درصورتیکه دچار مشکلات پزشکی مزمن باشند مثل دیابت نارسائی کلیوی، اختلال تولید گلبول قرمز، ایدز، مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی و ...
ـ کودکان و بالغینی که دچار آسم باشند.
ـ کودکانی که روی درمان مزمن با آسپرین هستند.
ـ زنانی که در طول فصل شیوع آنفولانزا باردار می شوند.
ـ افراد بدون خانه و بی خانمان
ـ افرادی که تماس خانگی با بچه کوچکتر از شش ماه دارند.
ـ پزشکان، پرســتاران و کارکنان بهداشتی که در بیمارســتان و یا آسایشگاه ها مشغول بکار هستند.
عوارض جانبی واکسن تزریقی آنفولانزا
چون واکسن از ویروس غیر فعال تولید می شود، بنابراین کسی از تزریق واکسن به آنفولانزا دچار نمی شود ولی گاهی کمتر از یک سوم افراد در اطراف محل تزریق درد و سفتی را احساس خواهند کرد (برای یک تا دو روز ). تب و درد نیز شایع نیست و برخلاف آنچه که قبلاً ادعا می شد، این واکسن خطر ابتلا به آسم را نیز بالا نمی برد.
واکسن اسپری بینی
در سال دو هزار و سه میلادی انجمن داروی آمریکا واکسنی بنام Flomist را که بصورت اسپری استنشاقی از بینی مصرف می شود،تأئید کرد. این واکسن با مصرف آسان و بدون درد جایگزین مناسب برای واکسن تزریقی آنفولانزا می باشد. البته این واکسن فقط برای افراد سالم سنین بین پنج تا چهل و نه سال تأئید شده است و در افراد مسن و همچنین افراد با بیماریهای مزمن زمینه ای مثل آسم بی خطر بودن این واکسن مشخص نشده و این افراد باید واکسن تزریقی را استفاده کنند . همچنین به کودکان زیر 5 سال نیز باید از دادن واکسن استنشاقی اجتناب شود زیرا این کودکان را در عرض شش هفته پس از مصرف واکسن در معرض خطر بالاتر ابتلا به آسم و خس خس سینه قرار می گیرند.
* هیچ واکسنی صد درصد باعث جلوگیری از بیماری نمی شود و واکسن آنفولانزا هم از این قاعده مستثنی نیست و حتی با مصرف واکسن ممکن است فرد مبتلا به آنفولانزا شود.
در صورت بیمار شدن کودک، رعایت چه نکاتی ضروری است؟
ـ اگر کودک به آنفلوآنزا مبتلا شد، باید بدانید که چند روز (حدود پنج روز) بیماری او به طول می انجامد. اما گاهی اوقات سرفه های او برای مدت دو هفته ادامه دارد و بهبود نمی یابد.
استراحت کردن کودک در این شرایط بسیار ضروری است. حتماً لازم است والدین شرایطی را فراهم کنند تا کودک به راحتی نیروی از دست رفته خود را به دست آورد
ـ مصرف مایعات زیاد و مقوی مانند انواع آب مرکبات، عصاره گوشت و سوپ و ... بسیار مناسب است.
ـ مصرف به موقع هر گونه دارو و یا آمپول که پزشک تجویز کرده است را فراموش نکنید.
چند توصیه مفید برای جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا (طبق نظر انجمن ریه آمریکا)
- مکرر دستان خود را بشوئید: شایعترین علت ابتلا به آنفولانزا لمس چشم، دهان، بینی،با دستان آلوده به ویروس می باشد، پس دستهای خود را تمیز نگه دارید و آنها را از صورت خود دور نگه دارید.
- از فردی که به آنفولانزا مبتلا شده فاصله بگیرید و اگر خود بیمار شدید، به دیگران زیاد نزدیک نشوید.
- کسی که به آنفولانزا مبتلا شده بهتر است در خانه بماند و با حضور خود در مدرسه یا محل کار دیگران را بیمار نکنند.
- هنگام عطسه و سرفه فرد بیمار باید جلوی دهان خود را با دستمال کاغذی بگیرد تا قطرکهای آلوده به ویروس در فضا پخش نشوند.
- بیاد داشته باشید که فرد بیمار تا هفت روز می تواند باعث پخش ویروس در فضا شود پس توصیه های بالا را باید تا یک هفته رعایت کرد، تا احتمال ابتلاء شما به آنفولانزا کاهش یابد.
در فصل شیوع آنفلوآنزا که معمولا پاییز و زمستان است بیشتر مراقب کودکان خود باشیم. در این فصل از دست دادن و روبوسی با افراد خودداری کنیم، زیرا ممکن است آنها حامل این بیماری باشند.
گاهی اوقات، عدم استراحت به موقع و کافی در کودکان منجر به بروز برخی بیماری ها از جمله آنفلوآنزا می شود، زیرا در صورت عدم استراحت کافی سیستم ایمنی بدن تعادل خود را از دست داده و دیگر توانایی مقابله با انواع عفونت هایی که به بدن حمله می کنند را ندارد، بنابراین به سرعت فرد به انواع بیماری ها مبتلا می شود.
برخی اوقات، عدم نظارت صحیح والدین بر برنامه غذایی مناسب کودک منجر به بروز بیمار ی ها می شود. کمبود مینرال هایی خاصی در بدن فرد را آماده ابتلا به انواع بیماری ها می کند.
