سونوگرافی روشی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای اسکن حفره شکم و لگن زنان و ارائه تصاویری از جنین و جفت (سونوگرام) استفاده می‌شود. اگر چه اصطلاحات پزشکی سونوگرام و سونوگرافی از لحاظ فنی با یکدیگر متفاوت هستند، اما گاهی به جای یکدیگر استفاده می‌شوند و هر دو به یک آزمایش اشاره دارند.
برخی از دلایل انجام سونوگرافی در بارداری عبارتند از:
-تشخیص حاملگی پوچ یا حاملگی خارج از رحم
-شنیدن ضربان قلب جنین
-محاسبه سن بارداری
-بررسی احتمال حاملگی غیر طبیعی و نقص عضو جنین
-تشخیص چند قلوزائی
-تعیین تاریخ بارداری و مراحل رشد و سلامت جنین
-شناسایی محل جفت و حرکات جنین
متخصص زنان و زایمان با انجام معاینات دوره‌ای، آزمایشات لازم و بررسی سونوگرافی‌ها، تمامی دوران بارداری را به دقت تحت نظر می‌گیرد تا از سلامت کامل مادر و جنین اطمینان یابد و در نهایت زایمان موفقی به همراه داشته باشد.
سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی قبل از تولد به پزشک شما کمک می‌کند تا اطلاعات ارزشمندی را در خصوص پیشرفت مراحل بارداری و سلامت نوزادتان بدست آورید.
در طول این آزمایش، تکنسین سونوگرافی (سونوگرافیست) امواج صوتی با فرکانس بالا را به درون رحم شما می‌فرستد، این امواج پس از رسیدن به جنین، دوباره برمی‌گردد. سپس کامپیوتر انعکاس امواج صوتی را به تصاویر ویدئویی تبدیل می‌کند که شکل، موقعیت و حرکات جنین را نشان می‌دهد. دکتر سمامی با داشتن دستگاه سونوگرافی در مطب به شما این امکان را می‌دهد که در هفته 6 تا 10 بارداری، سونوگرافی اولیه را برای تأیید بارداری و تعیین تاریخ بارداری خود انجام دهید.
انواع سونوگرافی در طول بارداری
آزمایش سونوگرافی انواع مختلفی دارد، اما اساس همه آنها یکسان است.
انواع مختلف سونوگرافی عبارتند از:
سونوگرافی استاندارد
سونوگرافی قدیمی با قرار دادن یک ترانسدیوسر (مبدل) بر روی شکم به منظور تولید تصاویر دو بعدی از جنین در حال رشد انجام می‌شود.
سونوگرافی داخلی یا واژینال
در این سونوگرافی، از یک پروب ترانسدیوسر مخصوص در داخل واژن برای تولید تصاویر سونوگرام استفاده می‌شود. سونوگرافی واژینال اغلب در طول مراحل اولیه بارداری انجام می‌شود.
سونوگرافی پیشرفته
این آزمایش شبیه به سونوگرافی استاندارد است، اما هدف از آن بررسی یک مشکل مشکوک با استفاده از تجهیزات پیچیده‌‌تر است.
سونوگرافی داپلر
این روش تصویربرداری، تغییرات اندک فرکانس امواج صوتی را در هنگام برگشت از اجسام در حال حرکت مانند سلول‌های خون اندازه‌گیری می‌کند.
سونوگرافی سه بعدی
در این روش، از یک پروب و نرم افزار مخصوص برای تولید تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد استفاده می‌شود.
سونوگرافی چهار بعدی
در این روش از اسکنر ویژه‌ای برای مشاهده چهره و حرکات نوزاد قبل از زایمان استفاده می‌شود.
اکوکاردیوگرافی (اکوی قلب) جنین
در این سونوگرافی از امواج صوتی برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب استفاده می‌شود. این روش برای ارزیابی نقص مادرزادی احتمالی قلب جنین انجام می‌شود.
سونوگرافی ان.تی
ان.تی (NT) به معنای مایع شفاف گردن است که در پشت گردن جنین تجمع می‌یابد. این مایع را می‌توان با استفاده از سونوگرافی ان.تی، بین هفته یازدهم تا هفته سیزدهم به علاوه شش روز از بارداری برای تشخیص سندرم داون اندازه‌گیری کرد.
سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی آنومالی که به عنوان اسکن اواسط بارداری نیز شناخته شده است، به پزشک این امکان را می‌دهد تا بررسی دقیقی از جنین و رحم شما به عمل آورد. هدف اصلی این سونوگرافی، بررسی طبیعی بودن روند رشد جنین است، نه اینکه جنسیت نوزاد را به شما نشان دهد. با این حال، در صورت تمایل میتوانید از جنسیت نوزاد خود آگاه شده و یا عکسی را از اسکن نوزاد خود دریافت کنید.
سونوگرافی چگونه انجام می‌شود؟
در روش سونوگرافی قدیمی، مقداری ژل بر روی شکم شما مالیده می‌شود که به عنوان هادی امواج صوتی عمل می‌کند. متخصص سونوگرافی از یک ترانسدیوسر (مبدل) برای تولید امواج صوتی و ارسال آن به داخل رحم استفاده می‌کند. امواج صوتی پس از برخورد به استخوان‌ها و بافت‌ها دوباره به ترانسدیوسر بازمی‌گردند و برای تولید تصاویر سیاه و سفید از جنین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
چه زمانی سونوگرافی انجام می‌شود؟
سونوگرافی ممکن است در هر مقطعی از دوران بارداری انجام شود. در طی سونوگرافی نتایج آن بلافاصله بر روی یک مانیتور قابل مشاهده است. سونوگرافی واژینال ممکن است در اوایل بارداری برای تشخیص حاملگی خارج رحمی و یا حاملگی پوچ انجام شود.
تعداد مشخصی از سونوگرافی‌هایی که باید به‌طور معمول در مراقبت‌های دوران بارداری انجام شود، توصیه نمی‌شود. از آنجا که سونوگرافی فقط باید هنگامی انجام شود که از نظر پزشکی ضرورت داشته باشد، بسیاری از حاملگی‌های سالم به سونوگرافی نیاز ندارد. میانگین تعداد سونوگرافی لازم از نظر هر پزشک متفاوت است.
اگر پزشک مشکوک به یک عارضه یا مشکلی مربوط به بارداری باشد، ممکن است انجام سونوگرافی‌های اضافی را به طور جداگانه تجویز کند.
اهداف سونوگرافی چیست؟
انواع سونوگرافی، روش‌های تشخیصی هستندکه برای کمک به تشخیص اختلالات و عوارض مربوط به بارداری انجام می‌شوند. برای تشخیص قطعی، سونوگرافی معمولاً با تست‌های دیگر از جمله تست‌های سه‌گانه، آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی انجام می‌شود. در طول بارداری تست سونوگرافی به دلایل پزشکی زیر توصیه می‌شود:
بررسی ضربان قلب جنین
برای اطمینان از اینکه ضربان قلب نوزاد طبیعی است، پزشک تعداد ضربان قلب جنین در هر دقیقه را محاسبه می‌کند.
اندازه‌گیری سایز جنین
متخصص سونوگرافی اندازه دور جمجمه، استخوان ران و دور شکم جنین را اندازه‌گیری می‌کند تا مطمئن شود که اندازه‌های نوزادتان متناسب با سن بارداری شماست. اگر این سونوگرافی را برای اولین بار انجام می‌دهید و سایز نوزاد شما بیشتر از دو هفته بزرگ‌تر و یا کوچک‌تر از اندازه طبیعی باشد، این احتمال وجود دارد که موعد مقرر شما به اتمام رسیده و به شما تاریخ جدیدی داده می‌شود. اگر پزشک هر گونه نگرانی در مورد رشد جنین داشته باشد، یک یا چند سونوگرافی را برای بررسی پیشرفت رشد جنین توصیه خواهد کرد.
بررسی احتمال دوقلوزایی
در این مرحله احتمالاً می‌دانید که آیا دوقلو و یا چندقلو باردار هستید یا خیر. بسیاری از زنانی که چند قلو باردار هستند، اعداد اندازه‌گیری آنها در سه ماهه اول بزرگ بوده و برای تشخیص تعداد جنین‌ها باید سونوگرافی انجام دهند.
بررسی محل جفت
اگر جفت، دهانه رحم را پوشانده باشد (جفت سرراهی) می‌تواند بعداً باعث خونریزی بارداری شود. اگر پزشک این وضعیت را تشخیص دهد، به احتمال زیاد یک سونوگرافی پیگیری را اوایل سه ماهه سوم بارداری توصیه می‌کند تا موقعیت جفت و دهانه رحم را مشاهده کند. اما جای نگرانی نیست! تنها درصد کمی از جفت‌های سر راهی که در سونوگرافی قبل از هفته بیستم بارداری شناسایی می‌شوند، تا زمان رشد کامل نوزاد همچنان مشکل‌ساز هستند.
ارزیابی میزان مایع آمنیوتیک در رحم
اگر سونوگرافی نشان می‌دهد که مایع آمنیوتیک شما بیش از حد یا خیلی کم است، احتمالاً مشکلی وجود دارد. شما باید آزمایشات کاملی را انجام دهید تا علت آن شناسایی گردد. همچنین پزشک ممکن است با انجام سونوگرافی‌های منظم، وضعیت شما را مورد بررسی و کنترل قرار دهد.
بررسی احتمال اختلالات فیزیکی جنین
پزشک آناتومی کلی جنین شامل سر، گردن، قفسه سینه، قلب، ستون فقرات، معده، کلیه‌ها، مثانه، بازوها، پاها، و بند ناف را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهد تا از رشد طبیعی جنین اطمینان یابد. اگر شما هر گونه نتایج مشکوکی در آزمایش چندگانه یا تست غربالگری سه ماهه اول خود دارید یا اگر هر علت دیگری برای نگرانی وجود داشته باشد، باید سونوگرافی کامل‌تری (سطح 2) را برای بررسی علائم نقائص مادرزادی و یا سندرم داون انجام دهید.
تعیین جنسیت جنین
اگر می‌خواهید بدانید که نوزادتان پسر و یا دختر است، معمولاً میتوانید در سونوگرافی اواسط بارداری (هفته شانزدهم تا بیستم بارداری) از جنسیت نوزاد خود مطلع شوید، مگر اینکه برای مثال، دست جنین در طی سونوگرافی اندام تناسلی را پوشانده باشد. در برخی از موارد، مثلاً اگر این احتمال وجود داشته باشد که جنین در معرض خطر عوارض مادرزادی خاصی قرار دارد، آگاهی از جنسیت نوزاد برای پزشک اهمیت دارد.
سونوگرافی چه اطلاعات دیگری را ارائه خواهد داد؟
در سه ماهه اول بارداری:
-تأیید بارداری قطعی
-اندازه‌گیری طول فرق سر تا دنبالچه جنین و یا محاسبه سن بارداری
-تشخیص حاملگی پوچ یا حاملگی خارج از رحم
در سه ماهه دوم بارداری:
-تشخیص نقص عضو جنین
-هفتههای سیزدهم و چهاردهم برای شناسایی علائم احتمالی سندرم داون
-هفتههای هجدهم تا بیستم برای تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی
-تشخیص مرگ جنین در داخل رحم
در سه ماهه سوم بارداری:
-مشاهده صورت جنین
-مشاهده حرکات جنین
-شناسایی اختلالات رحم و لگن مادر
خطرات و عوارض جانبی سونوگرافی برای مادر و جنین چیست؟
سونوگرافی یک روش غیر تهاجمی است که اگر به نحو صحیح انجام گیرد، آسیب مشخص و اثبات شده‌ای برای جنین به همراه ندارد. اثرات دراز مدت سونوگرافی‌های متعدد بر روی جنین به طور کامل شناخته شده نیست. به هر حال توصیه می‌شود که سونوگرافی تنها در موارد پزشکی معین شده انجام گیرد.
پرسش‌های متداول
-اگر سونوگرافی در هفته ششم تا هفتم بارداری انجام شود و ضربان قلب جنین شنیده نشود، آیا به معنای این است که مشکلی وجود دارد؟
خیر، این به معنای وجود مشکل نیست. ضربان قلب جنین ممکن است به دلایلی از جمله رحم نوک تیز و مخروطی شکل، بزرگ‌تر بودن شکم و یا تاریخ نادرست آخرین دوره قاعدگی، تشخیص داده نشود. ضربان قلب به بهترین وجه با سونوگرافی واژینال در اوایل حاملگی تشخیص داده می‌شود. معمولاً اگر هیچ گونه فعالیت قلبی در جنین با طول فرق سر تا دنبالچه بیشتر از 5 میلی‌متر وجود نداشته باشد، جای نگران خواهد بود. اگر شما پس از هفته ششم بارداری سونوگرافی انجام دهید، عدم وجود ساک حاملگی نشانه وجود یک مشکل و نگران کننده خواهد بود.
-نتیجه سونوگرافی در محاسبه سن بارداری تا چه حد دقیق است؟
پزشک با استفاده از سطح هورمون‌های خون شما، تاریخ آخرین قاعدگی و در برخی از موارد، نتایج حاصل از سونوگرافی، سن بارداری را محاسبه می‌کند. با این حال، تغییرات سیکل قاعدگی هر زن و هر بارداری ممکن است مانع محاسبه دقیق سن بارداری گردد. اگر پزشک از سونوگرافی برای محاسبه تاریخ زایمان استفاده کرده و مراقبت‌های دوران بارداری شما را بر اساس آن قرار دهد، سن بارداری محاسبه شده اصلی تغییر نخواهد کرد.
