یکی از مهارت های مهم والدین در زمینه ی نگهداری کودک تبدیل نوازش کردن های آرامش بخش به «ماساژ» می باشد.
ماساژ دادن کودک، اعتماد به نفس و آرامشی بی نظیر در او ایجاد می کند که بر سلامتی طفل و همچنین رابطه ی صحیح و صمیمانه ی والدین با وی تاثیر قابل توجهی می گذارد.
به گفته ی «پیتر واکر»، نویسنده ی کتاب «کودکان و ماساژ / لندن، 1995» در زندگی سرشار از رقابت و پر از فشار امروز که به از بین رفتن سلامت انسان ها و قطع ارتباط آنها می انجامد این روش نوعی نوشدار و محسوب می شود.
بدیهی است که برای کودک جایی بهتر از آغوش مادر وجود ندارد و قرار گرفتن در آغوش مادر به شکل قابل توجهی روند رشد کودک را سرعت می بخشد. اضطراب های مادر و کودک را کاهش می دهد و آسیب های احتمالی را که از هنگام تولد و جریان زایمان به جا مانده اند التیام می بخشد. آن چه در این مبحث به آن خواهیم پرداخت این است که ماساژ به عنوان یک مکمل بسیار مفید قادر است در کنار در آغوش گرفتن و نوازش کودک به او کمک کند تا تعادل خود را به هنگام نشستن، ایستادن و حرکت حفظ کند. اندام او را در زمانی که از بدنی نیرومند و انعطاف پذیر برخوردار گردیده است در وضعیت مناسب و متعادلی قرار دهد. تجربه نشان داده است که نوزادن و کودکان از این نرمش ها که به اصطلاح «ماساژ» گفته می شود، بیشترین لذت و فایده را کسب می کنند و رفته رفته به این برنامه علاقمند شده و از انجام آن استقبال می کند.
«پیتر واکر» برای نتیجه بخش بودن و هر چه مفید تر واقع شدن ماساژ نوزادان رعایت نکات زیر را توصیه کرده است :
* ماساژ را از این دقایق بعد از تولد آغاز کنید تا به این وسیله مکانیسم های حیاتی نوزاد فعال شوند و قدرت مقاومت در برابر بیماری ها در بدن او افزایش یابد.
* در مورد نوزادان از ملایم ترین تمرینات، ماساژ را شروع کنید و با افزایش سن به تدریج بر تعداد و شدت تمرینان بیفزایید.
* هنگام ماساژ دستورها و توضیحات مربوط به هر نرمش را مرحله به مرحله و به دقت دنبال کنید.
* تمرینات را با صبر و حوصله انجام دهید، اصلاً نیازی به شتاب و عجله کردن نیست.
* نرمش ها را به طور مرتب و مستمر پیگیری کنید.
* ساعات مشخصی از روز یا شب را به ماساژ دادن نوزاد اختصاص دهید و این عمل را در همان ساعات مشخص تکرار کنید.
* ماساژ بدن نوزادتان را از یک بار در هفته آغاز کنید و به تدریج به یک بار در شبانه روز برسانید.
* اعتماد به نفس خود را حفظ کنید و مطمئن باشید که پس از مدتی تلاش های شما به ثمر خواهد رسید.
ما در این کتاب برآنیم که گام به گام و با توجه به پیشرفت سن کودک به شیوه ها صحیح و مناسب مربوط به همان سن بپردازیم. بنابراین در این گام توضیحات مربوط به ماساژ نوزادان تا سن 5 ماهگی را برایتان شرح خواهیم داد :
چرب کردن نوزادان با روغن
همان طور که می دانید انتقال از محیط امن درون رحم مادر به دنیای باز و وسیع خارج از رحم برای جنین بسیار حساس، هیجان انگیز و پر اهمیت می باشد. بنابراین لازم است که والدین به نوزاد تازه متولد شده ی خود در پذیرش و تحمل این احساس عجیب «رها شدگی» کمک کنید.
چنانچه پیش از این گفته شد، ماساژ یکی از بهترین راه ها برای دستیابی به این هدف می باشد. به نظر می رسد مناسب ترین زمان برای شروع برنامه ی ماساژ نوزاد اولین جلسه ی شست و شو و حمام کردن او پس از ترخیص از بیمارستان و ورود به منطل باشد. برای شروع، ابتدا نوزاد را با آب ولرم بشویید و سپس با ملایمت یکی از روغن های مناسبی را که مورد نظرتان است یا در دسترس دارید به بدن نوزاد بمالید.
توجه داشته باشید که هنگام استفاده از روغن های طبیعی برای ماساژ بدن نوزادان آنها را با وسیله ی چند قطره آب رقیق کنید (نسبت بندی مناسب آب و روغن جهت ماساژ نوزادان = 1 قطره روغن + 6 قطره آب)
با توجه به این که همه ی روغن های طبیعی به یک اندازه برای استفاده ی کودکان مفید و مناسب نیستند در این جا به معرفی برخی از انواع روغن های طبیعی مفید تر جهت ماساژ بدن کودکان می پردازیم :
روغن گل سرخ : روغنی بسیار خوش بود و مناسب برای پوست های خشک می باشد که ترکیبات اصلی آن عبارتند از اوگانول، فارنسول، ژرانویل، لینالول، نرول، آلوئید نانیلیک، رادینول، و استیروپتن.
روغن کندر : این روغن نیز بسیار معطر است و دارای خاصیت آرامش بخش می باشد. ترکیبات آن عبارت است از الکل کاتونیک، مواد رزینی و ترپن ها.
روغن درخت چای : روغنی است که از خاصیت ضد عفونی کنندگی بسیار قوی برخوردار می باشد و برای تسکین دادن و بهبود بخشیدن عفونت های جزیی پوست توصیه می شود. استعمال آن باید تنها با تجویز پزشک انجام شود.
ترکیبات موجود در روغن درخت چای عبارتند از ترپن ها، سینئول، سسکویترپند و الکل های سسکویترپنیک.
روغن بابونه : مصریان باستان از این ماده بسیار استفاده می کرده اند. این روغن به دلیل دارا بودن مواد آرامش بخش و تسکین دهنده کاربرد بسیار دارد. ضد التهاب و ضد عفونی کننده نیز می باشد. ترکیبات آن به شرح زیر است آزولین، استرها آنژلیک، اسیدهای تیگلیک، آنتی مال و آنتی مین.
روغن اسطو خودوس : این روغن خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد و در بدن عنصری محافظ به وجود می آورد. خنک و محرک بوده و مانند ماده ی ضد حشرات عمل می کند. ترکیبات این روغن عبارتند از لینالول، استات لینالیل، ئیدروکسی کومارین، هرینارین و اوکالیپتول.
نکته : توجه داشته باشید که قبل از اولین استفاده از هر نوع روغن برای ماساژ بدن کودکان اثر آن را به شیوه ی زیر بر روی پوست کودک امتحان کنید :
مقداری از روغن را بر روی پوست بدن کودک و در محدوده ای به وسعت 3*3 سانتی متر بمالید و به مدت 30 دقیقه صبر کنید. چنانچه کودک شما به روغن مورد نظر حساسیت داشته باشد لکه های قرمز رنگی بر روی پوستش ظاهر می گردند که دوام آنها حدود 2 ساعت می باشد.
چرب کردن بدن نوزاد به وسیله ی روغن، به احساس مضاعف و ایجاد رامش اعتماد بیشتر او منجر می شود. پس مالش دادن روغن بر روی سطح پوست بدن نوزاد آن را با حوله ای نرم و گرم از روی پوست کودک پاک کنید.
همچنین می توانید روغن را به آب داخل وان کودک اضافه کرده و پس از قرار دادن کودک داخل وان بدن او را مالش دهید.
نکته : دقت داشته باشید که در هنگام ماساژ روغن وارد چشم کودک نشود؛ زیرا این امر علاوه بر ایجاد تاری دید و ناراحت کردم نوزاد ممکن است به سلامت و بهداشت چشم نیز لطمه بزند.
اکثر نوزادان از این که سر، پشت و کمر آنها لمس شود لذت می برند، به همین دلیل نوزاد چه برهنه باشد چه پوشیده، روغن به کار رفته باشد یا خیر، این کار راه مناسبی برای شروع برنامه دراز مدت ماساژ می باشد. لازم نیست در انجام این نوع ماساژ محدودیتی وجود داشته باشد.
مزایای ماساژ دادن بدن نوزاد
ماساژ دادن بدن نوزاد فواید متعددی را برای شما و کودکتان به ارمغان می آورد که برخی از آنها به شرح زیر است :
* فضای کاملاً جدیدی را در روابط شما با نوزادتان ایجاد می کند.
* فرصتی مناسب و منحصر به فرد برای برقراری تماس جسمی مستقیم و ابزار عواطف فراهم می سازد.
* آرامش خاطر بیشتری در نوزادتان ایجاد می کند.
* هیجانات جسمی و روحی را تسکین بخشیده و تنش های روانی را مرتفع می سازد.
* اعتماد به نفس و اطمینان متقابل را در شما و فرزندتان تقویت می کند.
* شرایط را برای یک خواب عمیق و آرام نزد نوزاد مهیا می کند.
* به عضلات بدن کودک هماهنگی بیشتری می بخشد.
* میزان فشار خون را در تمام بدن تنظیم و تعدیل می کند.
* سیستم ایمنی و دفاعی بدن نوزاد را تحریک کرده و بیداری می کند.
* جریان گردش خون را در بدن نوزاد تقویت می کند.
* حالت ظاهری پوست را بهبود می بخشد.
* منافذ عمیقی پوست را پاک می کند.
* به حالت ارتجاعی و مقاومت پوست کمک می کند.
* پاسخی طبیعی و مناسب به نیاز غریزی نوزاد برای تحریک لمسی محسوب می شود.
بایدها و نبایدهایی درباره ی ماساژ کودکان
* کودکتان را هرگز برای ماساژ از خواب بیدار نکنید.
* هرگز او را به اجبار و بر خلاف میلش ماساژ ندهید.
* لمس کردن بدن کودک حتماً آرام، نرم، مهربانانه و به دور از هر گونه خشونت باشد.
* در صورت اظهار ناراحتی توسط کودک بلافاصله ماساژ را متوقف سازید.
* نوزاد بیمارتان را ماساژ ندهید، بلکه در صورت تمایل او را در آغوش بگیرید، نوازش کنید و راه ببرید.
* بعد از تزریق واکسن تا 48 ساعت برنامه ی ماساژ را متوقف سازید.
* در صورت بروز هر نوع عارضه و حساسیت پوستی در حین انجام عمل ماساژ درباره ی آن با پزشک مشورت کنید.
مراحل مختلف آماده شدن برای ماساژ
ماساژ نوزاد فرصتی استثنایی فراهم می سازد که از طریق دستانتان بر روی نوزادتان تمرکز کنید و چنانچه شما تمرکز خود را از دست دهید نوزادتان نیز آشفته خواهد کردید. بنابراین برای ایجاد آمادگی بیشتر و حفظ تمرکز در طی انجام عمل ماساژ موارد زیرا به دقت مد نظر قرار داده و رعایت کنید :
* قبل از شروع ماساژ دستان خود را از مچ تکان دهید تا در آنها احساس آرامش و سبکی لازم ایجاد شود.
* در طی ماساژ دادن به چشمان نوزادتان بنگرید، با او سخن بگویید یا آواز بخوانید.
* توجه داشته باشید که در تمام مدت ماساژ دستانتان به اندازه ی کافی چرب باشد.
* دقت کنید که دستانتان گرم و کاملاً تمیز باشد.
* ناخن هایتان را قبل از ماساژ کوتاه کنید و زیور آلات را از دستانتان خارج سازید.
* دما و رطوبت هوای اطاق را در حد مطلوب نگهدارید.
* توجه داشته باشید که نوزاد در هنگام دریافت ماساژ نه کاملاً سیر و نه کاملاً گرسنه باشد.
* در مدت ماساژ دادن وقت و فکرتان کاملاً آراد باشد و در حالت آرامش روانی کامل باشید.
* زیر اندام نوزاد نرم، تمیز و از جنس نخی باشد؛ زیرا ترکیب شدن روغن با پشم ممکن است باعث آزار پوست کودک شود.
* روغن را از ناحیه صورت مخصوصاً چشم و دهان کودک دور نگهدارید و از ماساژ این نواحی به وسیله ی روغن بپرهیزید.
* ماساژ را به تفریحی شاد و نشاط آور تبدیل کنید، نه به صفحه ی نبرد اراده ی شما و کودکتان.
* در هنگام ماساژ دادن به طور مداوم نفس عمیق بکشید تا آرامش بیشتری کسب کنید و بخوانید آن را به کودکتان منتقل سازید.
* اگر نوزادتان نسبت به ماساژ واکنش مثبت نشان نمی دهد، مایوس نشوید و در فرصت مناسب برنامه را تکرار کنید.
* ماساژ را از ناحیه پا شروه کنید و به تدریج تا ناحیه گردن بالا بیایید.
* اگر منطقه ی خاصی از بدن وجود دارد که نوزادتان همواره در برابر ماساژ دادن آن مقاومت می کند، آن قسمت را به حال خود رها کنید.
