کودکان قبل از این دوران شناخت خود، تصوری دربارۀ ماهیت خود دارند. آنها میدانند که شبیه شما هستند، بنابراین حرکات و رفتار شما را تقلید میکنند. آنها حرکت بدنشان در محیط را حس میکنند، اما تا کنون قادر به تشخیص ظاهر واقعی خود نبودند.
شناخت خود در آینه، همزمان با پی بردن کودک به امکان وجود تفاوت میان خواسته های او و دیگران رخ میدهد. تلفیق توانایی کودکتان در تشخیص ظاهر خود و آگاهی او از امیال خود، باعث میشود به اینکه او فردی متفاوت از شماست، پی ببرد. او می فهمد که تحت خواستۀ خودش عمل میکند و به دنبال این است که آن را به خود و دیگران ثابت کند.
البته به دنبال این شناخت، شاهد رفتارهای تعجب آور و مشکل آفرین او خواهید بود. کودکتان ممکن است مستقیم در چشمانتان نگاه کند و به سمت سیم برق برود، گویا میخواهد شما را به مبارزه بطلبد. چنین رفتاری، نتیجۀ کشف جدید او از خود و مقدمۀ خوبی برای یادگیری بیشتر معیارهای بزرگسالان در این سن است.
تمام والدین قوانینی را برای کودکانشان وضع میکنند. برای مثال "ما اسباب بازیهای پارچهای را آرام نوازش میکنیم و آنها را نمیزنیم"، "ما اشیاء را برمیداریم، از آنها استفاده میکنیم و آنها را پرت نمیکنیم". وقتی کودکتان آگاهانه قانونی را که بر رعایت آن تأکید دارید، نقض می کند، احساس گناه میکند. در حالی که هیچ پدر و مادری نمیخواهد کودکش احساس گناه کند – زیرا این مسأله میتواند مانع کنجکاوی و اکتشاف او شود – اما احساس گناه باعث میشود که کودک، اکنون قوانین خانه و در آینده قوانین جامعه را اجرا کند. احساس گناه، احساس خوشایندی نیست؛ بنابراین حتی کودکان نوپا میخواهند هنگام بروز چنین حسی از آن دوری کنند.
جالب اینکه این مطالعه نشان داد که کدام ویژگی تربیتی باعث بروز حس سالم گناه در کودک میشود. محققان خاطر نشان میسازند والدینی که کودکشان احساس گناه سالمی داشت، همواره هنگامی که کودک در انجام کاری موفق میشد و یا درست رفتار میکرد، واکنش مثبتی نشان می دادند و وقتی کودک قانون مسلمی را زیر پا میگذاشت، با سرزنش نمودن او واکنش منفی نشان میدادند.
بنابراین شما میتوانید با خاطری آسوده واکنش صحیحی نسبت به رفتار کودکتان داشته باشید و همچنین با توجه به سن و تواناییاش، انتظاراتی قابل اجرا و مناسب از او داشته باشید. حتماً فرصتی را برایش فراهم کنید که از بتواند از احساس گناه رها شود. به همین منظور به او بیاموزید که با گفتن ببخشید و سپس جبران اشتباهاتش معذرتخواهی کند.
با اینکه کودکتان روز به روز مستقلتر میشود و رفت و آمدهای خود را سازماندهی میکند، شما هنوز در مرکز فعالیتهای او قرار دارید. چه در خانه و چه در بیرون از خانه، کودکتان خودش را میان شما و دنیای پیرامونش محصور میکند. هر جا که بروید کودک الگوی یکسانی را حفظ خواهد کرد: اول نزدیکتان میماند، سپس تا فاصلهٔ 60 متری از شما دور میشود و بعد برای کمی جلب توجه، تأیید و گرفتن انرژی عاطفی (برای مدت کوتاهی) پیش شما باز میگردد. حتی هنگامی که آنقدر احساس شجاعت میکند که از شما دور شود، پیاپی به شما نگاه کرده، برای جلب توجهتان به مناظر جالبی اشاره میکند و محل تقریبی شما را مورد بررسی قرار میهد.